Splątanie to zakłócenie świadomości należące do kategorii jakościowych zaburzeń świadomości. Choć pacjent wydaje się być w pełni przytomny (bez widocznych zmian świadomości), to w rzeczywistości jego myślenie, mowa i zachowanie są dezorientujące, chaotyczne i nieadekwatne. Splątanie objawia się nie tylko w mowie i myśleniu, ale również w zachowaniu, które może być niezrozumiałe i nieadekwatne do sytuacji. Czasami może być to pierwszy sygnał rozwijającej się śpiączki. W miarę postępu choroby, splątanie może przerodzić się w majaczenie, charakteryzujące się halucynacjami, urojeniami, wzmożoną aktywnością układu autonomicznego (zwiększone tętno, drżenie, pocenie się, rozszerzone źrenice), uczuciem lęku lub nadmiernym pobudzeniem. Majaczenie może również prowadzić do stanu śpiączki.

Każdy przypadek splątania wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, ponieważ istnieje ryzyko, że może prowadzić do śpiączki, która stanowi zagrożenie dla życia pacjenta.

Wyjątkiem są nawracające epizody splątania, które są identyczne z przebiegiem w przeszłości, przyczyna jest znana, została wcześniej zdiagnozowana przez lekarza i jest względnie łagodna, z łatwością usuwalna. W takich przypadkach wystarczy poinformować o zdarzeniu podczas kolejnej wizyty u lekarza. Przykładem może być kontrolowany przez rodzinę chorego na cukrzycę kolejny epizod hipoglikemii, z szybkim podaniem mocno słodzonych płynów, lub powtórny (w ciągu ostatnich tygodni, miesięcy) złożony napad częściowy u pacjenta z wcześniej rozpoznaną postacią padaczki lub nawracające objawy u osoby z demencją.

Przed przybyciem wykwalifikowanej pomocy, rodzina i otoczenie pacjenta mogą podjąć różne działania, w zależności od okoliczności i stopnia splątania.

Każdy uraz głowy wymaga konsultacji lekarskiej (np. na oddziale ratunkowym), nawet jeśli nie towarzyszy mu splątanie ani chwilowe omdlenie.

Lekarz zrobi pierwsze badania, aby sprawdzić, czy nie ma niebezpieczeństwa dla życia, takie jak rozwijający się wstrząs lub pogarszający się stan chorego w kierunku śpiączki.

W pozostałych przypadkach warto skonsultować się z neurologiem i/lub psychiatrą. Lekarz przeprowadzi dokładne badanie neurologiczne i uzupełni je o badanie obrazowe czaszki i mózgu (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny). Dalsze decyzje dotyczące diagnozy zazwyczaj podejmie specjalista neurolog, a ich celem będzie wykluczenie udarów, guzów mózgu i urazów czaszki, które mogą mieć skutki wtórne (wstrząśnienia mózgu, krwiaki). Neurolog może także wspólnie z psychologiem rozważyć, czy u pacjenta w podeszłym wieku należy brać pod uwagę chorobę Alzheimera.

Część pacjentów może być kierowana na oddział chorób zakaźnych w przypadku podejrzenia infekcji (np. bąblowca, malarii - postać mózgowa u osób przybywających z krajów tropikalnych lub zatrucia pokarmowego spowodowanego pałeczkami rodzaju Salmonella). Inna grupa pacjentów (osoby zażywające narkotyki, osoby z zatruciem tlenkiem węgla, alkoholem lub lekami) może zostać skierowana ze Szpitalnego Oddziału Ratunkowego na oddział toksykologii (często jest to lokalny oddział chorób wewnętrznych), gdzie standardowo oznacza się leki i ich metabolity we krwi i moczu, w tym substancje odurzające, które mogą powodować splątanie.

U wszystkich pacjentów z splątaniem lekarz wykona podstawowe badania laboratoryjne: morfologię krwi obwodowej, badanie stężenia glukozy, mocznika, kreatyniny, enzymów wątrobowych, bilirubiny. Gazometria krwi tętniczej może pomóc zidentyfikować splątanie jako skutek niedotlenienia krwi (hipoksji) w ciężkich schorzeniach układu oddechowego.

Na tej podstawie zostanie wprowadzone odpowiednie leczenie, które będzie miało na celu:

• zatrzymanie postępu choroby
• zmniejszenie splątania lub podstawowych przyczyn objawu
• zmiany w leczeniu i zalecenia zapobiegające nawrotom splątania (np. modyfikacja dawek insuliny u pacjenta z cukrzycą, skierowanie alkoholików, narkomanów i osób uzależnionych od leków do profesjonalnych ośrodków terapii, modyfikacja leków w padaczce, leczenie nadciśnienia tętniczego i profilaktyka miażdżycy w przemijającym niedokrwieniu mózgu itp.).