Chorobę szkarlatynową powodują pewne szczepy paciorkowców, które wytwarzają toksynę bakteryjną. Paciorkowce są to bakterie odpowiedzialne między innymi za anginę.

Infekcja może być przenoszona przez osobę chorą na anginę lub płonicę. Można zarazić się drogą kropelkową lub poprzez przedmioty lub jedzenie zakażone przez osobę chorą. Ryzyko zakażenia po kontakcie domowym osoby wrażliwej z chorym ocenia się na 25%. Najwięcej zachorowań dotyczy dzieci, u dorosłych choroba występuje rzadko. Szkarlatyna najczęściej występuje w przedszkolach i szkołach. Zakażenia zdarzają się częściej w klimacie umiarkowanym, zwłaszcza w miesiącach jesienno-zimowych. Inkubacja choroby trwa krótko – od 12 godzin do 4 dni.

Szkarlatyna zaczyna się nagle, charakteryzując się silnym bólem gardła podczas połykania, bólem głowy, czasem bólem brzucha, nudnościami i wymiotami (częściej u dzieci), a także gorączką (>38°C), zapaleniem gardła i migdałków podniebiennych. Gardło w płonicy staje się intensywnie czerwone (szkarłatne, płonące). Język pokrywa biały nalot, który ustępuje od brzegów. Po 4–5 dniach język staje się czerwony, z dobrze widocznymi brodawkami (język malinowy), mogą pojawić się wybroczyny (czerwone plamy) na błonie śluzowej podniebienia. Często towarzyszą temu tkliwe (bolesne przy dotyku) powiększone węzły chłonne szyjne przednie. Choroba nie objawia się kaszlem ani katar.

Zwykle drugiego dnia choroby pojawia się drobna wysypka, która przypomina plamy po uderzeniu skóry szczoteczką. Wysypka obejmuje twarz, z wyjątkiem trójkąta między fałdami nosowymi i brodą. Bardzo dobrze widoczna jest w okolicach pach i pachwin oraz na pośladkach. Skóra staje się szorstka.

Wysypka ustępuje po kilku godzinach lub dniach, w zależności od jej nasilenia. W przypadku bardzo intensywnych zmian skórnych, skóra może przypominać barwą gotowanego homara. Charakterystyczne dla płonicy jest delikatne złuszczanie skóry. Około 7 dni pojawiają się łuszczenie twarzy, po 2 tygodniach tułowia, a po 3 tygodniach dłoni i stóp. Proces łuszczenia skóry może utrzymywać się przez kilka tygodni.

Wysypka towarzysząca szkarlatynie jest dość charakterystyczna, co ułatwia jej rozpoznanie. Aby potwierdzić diagnozę, można wykonać test na obecność antygenu PBHA, który świadczy o zakażeniu paciorkowcami, podobnie jak w przypadku anginy paciorkowcowej.

Leczenie płonicy obejmuje stosowanie antybiotyków, leków przeciwgorączkowych, utrzymanie odpowiedniego nawodnienia oraz stosowanie preparatów do ssania o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Można je prowadzić w warunkach domowych.

W przypadku cięższego przebiegu choroby lub wystąpienia powikłań konieczne może być hospitalizacja.

W trakcie przebiegu schorzenia, skutkującego szkarlatyną, można zaobserwować komplikacje podobne do tych pojawiających się w przypadku anginy paciorkowcowej. Wśród nich wymienić można:

• powikłania ropne (wczesne) – infekcje tworzące ropne zmiany, takie jak ropień okołogardłowy, zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ropne zapalenie ucha środkowego i/lub wyrostka sutkowatego (części czaszki w okolicy ucha), ropne zapalenie zatok przynosowych,
• późne powikłania immunologiczne (bardzo rzadko u dorosłych) – gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek,
• inne (bardzo rzadko) – zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Dlatego też, każdy dodatkowy symptom, nawrót gorączki, powiększenie węzłów chłonnych, a także osłabienie, stanowią wyraźne wskaźniki do ponownej konsultacji lekarskiej.

Można zachorować na płonicę trzykrotnie (istnieją trzy rodzaje toksyny bakteryjnej). Przechorowanie zapewnia odporność na konkretny rodzaj toksyny. Noworodki nie chorują na tę chorobę.

W przypadku nieleczonych przypadków płonicy śmiertelność wynosi od 15 do 20%. Rokowanie w przypadku niepowikłanej płonicy jest dobre.

Nie istnieje preparat ochronny przed zachorowaniem na czerwonkę.

Jedynym sposobem zapobiegania jest unikanie kontaktu z osobami chorymi. Osoby dotknięte chorobą powinny być odizolowane przez całkowity okres leczenia właściwym antybiotykiem.