Szpiczak plazmocytowy (dawniej nazywany szpiczakiem mnogim) to choroba nowotworowa, w której niekontrolowanie rosną i gromadzą się komórki plazmatyczne. Komórki plazmatyczne (zwane również plazmocytami) powstają z przekształcenia limfocytów B, które są jednym z typów białych krwinek odpowiedzialnych za odporność organizmu na zewnętrzne bodźce, takie jak antygeny wywołujące infekcje, na przykład bakterie czy wirusy. Proces transformacji limfocytu B w plazmocyt zachodzi głównie w węzłach chłonnych i składa się z wielu etapów. Ostatecznym rezultatem jest powstanie komórki zdolnej do wytwarzania przeciwciał działających przeciwko najeźdźcy, na przykład określonej bakterii.

Szpiczak plazmocytowy stanowi około 1% wszystkich nowotworów złośliwych i około 14% nowotworów układu krwiotwórczego. W Europie zapadalność roczna wynosi 4,5–6/100 000. Choroba występuje nieco częściej u mężczyzn, a szczyt zachorowań przypada na 7. dekadę życia (średnia wieku 70 lat). Ryzyko zachorowania u osób bezpośrednio spokrewnionych z chorymi jest 3,7-krotnie większe.

Pierwszym krokiem jest zebranie informacji dotyczących objawów, czasu trwania problemu, współistniejących chorób oraz przyjmowanych leków. Następnie przeprowadza się badanie pacjenta.

W celu postawienia diagnozy konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań. Lekarz zleca badanie morfologii krwi obwodowej (u większości pacjentów występuje niedokrwistość, a także zmiany w kształcie erytrocytów, rzadziej obserwuje się małopłytkowość), badania poziomu białek w surowicy oraz badanie moczu (często występuje białko M będące pełną cząsteczką immunoglobuliny). Dodatkowo może być wykonana biopsja aspiracyjna i trepanobiopsja szpiku oraz inne testy laboratoryjne. W niektórych przypadkach może być konieczne pobranie próbki guza plazmocytowego w przebiegu szpiczaka.

Wskaźnikiem stanu układu kostnego są badania obrazowe takie jak RTG, TK, MR lub PET-TK.

Terapia pozwala na osiągnięcie remisji, przedłużenie przeżycia bez choroby oraz przeżycie całkowite. Efekty leczenia nawrotów stają się coraz gorsze. Dzięki wprowadzeniu nowych leków poprawiono skuteczność leczenia i prognozy.