Tężyczka to manifestacja objawiająca się niekontrolowanymi skurczami lub drżeniami mięśni oraz nieprzyjemnymi mrowieniami. Może być spowodowana nadmierną pobudliwością nerwowo-mięśniową na skutek zmniejszenia stężenia wapnia, magnezu i potasu we krwi.

Hormonem regulującym gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu jest parathormon, wydzielany przez przytarczyce. Istnieją różne rodzaje tężyczki, takie jak jawna i utajona. Jawną można spotkać przy zaburzeniach hormonalnych lub uszkodzeniach przytarczyc, podczas gdy tężyczka utajona może wystąpić także przy prawidłowym stężeniu wapnia we krwi, związana z niedoborem magnezu i potasu. Charakteryzuje się występowaniem objawów neurologicznych.

Tężyczka to problem, z którym borykają się głównie młodzi ludzie aktywni zawodowo, niezależnie od płci. Brak jednoznacznych danych dotyczących częstości występowania objawów tężyczkowych w ogólnej populacji. Tężyczka występuje w 40% przypadków pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc oraz w 75% przypadków w przypadku idiopatycznej niedoczynności przytarczyc.

Tężyczka utajona to często spotykane zjawisko, jednak często niediagnozowane, dotyczy głównie młodych kobiet, które zgłaszają wiele niespecyficznych dolegliwości szukając porady u lekarzy różnych specjalności. Zazwyczaj jest powiązana z występowaniem lęku napadowego, który dotyczy 1-2% populacji ogólnej, najczęściej w okresie między wiekiem dojrzewania a 30. rokiem życia.

Pierwszym objawem tężyczki jest odczucie mrowienia, przede wszystkim w opuszkach palców rąk i wokół ust. Następnie pojawiają się bolesne skurcze mięśniowe. Rozpoczynają się od rąk, a następnie przechodzą na przedramiona, ramiona, twarz, klatkę piersiową oraz nogi.

Mogą także wystąpić objawy takie jak światłowstręt, podwójne widzenie, skurcz mięśni krtani, skurcz oskrzeli, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, migrena, utrata przytomności z towarzyszącymi drgawkami.

Pomiędzy napadami tężyczki jawnej chorzy mogą doświadczać zaburzeń pamięci i ogólnego osłabienia.

Tężyczkę utajoną często wykrywa się przypadkowo u osób na pozór zdrowych lub skarżących się na nietypowe dolegliwości z różnych narządów i układów.

Oznaki sugerujące chorobę to objaw Chwostka, objaw Trousseau, wzmożone napięcie nerwowe, bóle brzucha, wzdęcia.

Podczas ataku tężyczki może dojść do skurczu mięśni krtani, co może zaburzyć oddychanie. Jest to sytuacja, która wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Trzeba wezwać pogotowie ratunkowe lub jak najszybciej udać się do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego.

Ponadto należy natychmiast wezwać zespół pogotowia ratunkowego, jeśli obok tężyczki występują następujące objawy: zaburzenia świadomości, utrata napięcia mięśniowego, niedowłady, drgawki, intensywny ból głowy, problemy z mową, nagła utrata pamięci.

Jeśli odczuwasz mrowienie, okresowe skurcze mięśniowe lub inne symptomy sugerujące tężyczkę utajoną przez dłuższy czas, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem pierwszego kontaktu, który po dokładnym przesłuchaniu i badaniu pacjenta podejmie decyzję o zleceniu badań laboratoryjnych, takich jak badanie poziomu wapnia, wapnia zjonizowanego, magnezu, potasu, sodu i badanie wydalania wapnia z moczem. Jeśli wystąpią nieprawidłowości, a istnieje podejrzenie tężyczki, lekarz skieruje pacjenta na dalsze badania specjalistyczne do endokrynologa i/lub neurologa.

Niezwykle ważnym elementem diagnostyki tężyczki jest wywiad. Podczas rozmowy z lekarzem warto precyzyjnie ustalić, od kiedy występują symptomy, jakie jest ich nasilenie, które części ciała są objęte, czy nawracają i w jakich okolicznościach, czy towarzyszą im inne symptomy, oraz jakie leki pacjent regularnie przyjmuje. Elementem badania lekarskiego jest także ocena neurologiczna.

Najbardziej czułym testem wykazującym obecność nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej, a tym samym tężyczki, jest badanie elektromiograficzne (EMG), znane jako próba tężyczkowa. Osoby z dodatnią próbą tężyczkową zwykle są kierowane na diagnostykę endokrynologiczną w celu wykluczenia przyczyn tężyczki związanych z zaburzeniami wapniowo-fosforanowymi wynikającymi z problemów hormonalnych. Podczas diagnozowania tężyczki utajonej lekarz może zlecić oprócz badań laboratoryjnych również elektrokardiogram (EKG) i elektroencefalogram (EEG). U pacjentów z tężyczką utajoną istotne jest także przeprowadzenie badania psychologicznego.

Aby skutecznie leczyć pacjenta z tężyczką, konieczne jest podniesienie poziomu wapnia we krwi i utrzymanie go na odpowiednim poziomie, aby zapobiec objawom ostrego zapalenia oraz rozwojowi przewlekłych powikłań. W przypadku niedoboru magnezu i potasu, należy również włączyć odpowiednie preparaty. W sytuacji stwierdzonego niedoboru witaminy D, zaleca się suplementację, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Dla pacjentów z tężyczką spowodowaną niedoczynnością przytarczyc, zaleca się długotrwałe stosowanie preparatów doustnych zawierających wapń i witaminę D. W przypadku tężyczki utajonej, skutecznym rozwiązaniem jest przyjmowanie doustnych preparatów magnezu oraz wsparcie psychologa.

Wyzdrowienie zależy od przyczyny tężyczki. Jeśli spowodowana jest niskim poziomem wapnia wynikającym z przyjmowania leków (np. moczopędnych), poprzez zmianę terapii można zauważyć ustąpienie objawów. W przypadku pacjentów z hipokalcemią w wyniku niedoczynności przytarczyc, większość z nich może normalnie funkcjonować, jeśli będą przestrzegać leczenia zaleconego przez lekarza, odpowiednią dietę oraz wykonywać zalecane badania kontrolne.

Po ustąpieniu objawów tężyczkowych zaleca się korzystanie z suplementów zawierających wapń i/lub magnez oraz witaminę D pod nadzorem lekarza oraz regularne przeprowadzanie zalecanych badań kontrolnych. Dodatkowo, zaleca się stosowanie odpowiedniej diety, która zapewni odpowiednią ilość wapnia w organizmie.

Osoby cierpiące na tężyczkę spowodowaną niedoborem wapnia powinny unikać produktów bogatych w fosforany, które utrudniają wchłanianie wapnia, czyniąc go mniej dostępnym dla procesów metablicznych. Należą do nich produkty przetworzone (zwłaszcza konserwowane), napoje (w tym soki tropikalne bogate w fosfor, coca-cola), suche wędliny itp.

Nie ma możliwości zapobiegania niedoczynności przytarczyc. Jednakże przed zaplanowaniem operacji szyi, na przykład usunięcia tarczycy, zaleca się skonsultowanie się z wyspecjalizowanym ośrodkiem chirurgicznym w celu ograniczenia ryzyka powikłań związanych z usunięciem przytarczyc. Ważne jest również stosowanie diety bogatej w wapń oraz unikanie leków, które mogą zwiększać wydalanie wapnia z moczem.

U pacjentów z tężyczką utajoną istotne jest regularne wsparcie psychologiczne w celu uniknięcia nawrotów nieprzyjemnych objawów.