Trądzik pospolity, znany również jako acne vulgaris, to przewlekła choroba skóry dotykająca układu włosowo-łojowego, której towarzyszy nadmiar wydzielanego łoju. Objawia się on występowaniem zaskórników, grudek, krost, guzków, pseudocyst oraz torbieli ropnych głównie na twarzy, plecach, szyi, ramionach i górnej części pleców.

Chociaż trądzik pospolity najczęściej występuje u nastolatków i młodych dorosłych, może dotykać również inne grupy wiekowe. Nasilenie objawów może być różne – od łagodnego do ciężkiego, z towarzyszącym stanem zapalnym. Zmiany skórne związane z trądzikiem mogą prowadzić do powstawania przebarwień, blizn oraz negatywnie wpływać na samopoczucie.

Mechanizm powstawania trądziku pospolitego polega na interakcji wielu czynników, które prowadzą do powstania zaskórników i rozwoju stanu zapalnego.

Przyczyn powstania trądziku jest wiele, w tym m.in.:

• zwiększona produkcja łoju
• zablokowanie ujścia gruczołów łojowych przez zaskórnik
• zakażenie ujścia gruczołu łojowego przez bakterie
• reakcja zapalna
• reakcja immunologiczna.

Również męskie hormony płciowe, czyli androgeny, odgrywają istotną rolę – pobudzają one produkcję łoju. Jednak większość pacjentów z trądzikiem pospolitym nie ma nadmiaru androgenów.

Istnieje podejrzenie, że dieta może mieć wpływ na rozwój trądziku. Negatywnie mogą wpływać m.in. mleko oraz produkty o wysokim indeksie glikemicznym.

Przeczytaj także artykuł Dieta a trądzik

Mimo popularnego przekonania, że spożywanie czekolady negatywnie wpływa na trądzik, nie ma na to potwierdzenia w badaniach.

Czynniki genetyczne także odgrywają istotną rolę w powstawaniu zmian trądzikowych. U pacjentów z trądzikiem zwykle występuje historia choroby u innych członków rodziny.

Mechanizm powstawania trądziku jest skomplikowanym procesem, w którym brać udział wiele czynników, takich jak stymulacja gruczołów łojowych przez androgeny, obecność bakterii () w mieszku włosowym oraz reakcja immunologiczna, genetyka i dieta.

Nie jest dokładnie znana sekwencja zdarzeń prowadząca do powstania zmian trądzikowych. Podejrzewa się, że proces zaczyna się od mikrozaskórników, które mogą ewoluować w różne zmiany trądzikowe, takie jak zaskórniki zamknięte, zaskórniki otwarte, grudki, krosty i guzki zapalne. Mimo że dokładny mechanizm tego procesu nie jest w pełni zrozumiany, podejrzewa się, że hiperkeratynizacja komórek nabłonka, nadmierna produkcja sebum i obecność bakterii () odgrywają istotną rolę.

Trądzik pospolity jest często spotykany i najczęściej występuje u nastolatków i młodych dorosłych. Szacuje się, że od 35 do ponad 90% nastolatków cierpi z powodu trądziku pospolitego.

Trądzik często zaczyna się przed okresem dojrzewania (w wieku od 7 do 12 lat) i znika w trzeciej dekadzie życia, ale może utrzymywać się również u osób dorosłych lub pojawić się dopiero w wieku dorosłym. Trądzik młodzieńczy częściej dotyczy mężczyzn, natomiast trądzik dorosłych częściej występuje u kobiet.

Przebieg trądziku jest długotrwały i zazwyczaj poprawia się w okresie letnim. Różne czynniki mogą przyczyniać się do nasilenia zmian trądzikowych, takie jak: powtarzające się uszkodzenia mechaniczne skóry spowodowane tarczem skóry produktami kosmetycznymi, zwiększone spożycie mleka i produktów o wysokim indeksie glikemicznym, stres, insulinooporność, oraz nieprawidłowa masa ciała (zarówno niedowaga jak i nadwaga).

Wyróżniają się następujące formy kliniczne trądziku:

• trądzik wieku młodzieńczego (acne juvenilis) - największe nasilenie zmian występuje w okresie dojrzewania, ale po kilku latach wykazuje tendencję do samoistnego zanikania. Dominują zaskórniki i grudkowe wykwity głównie na twarzy i plecach
• trądzik ropny (acne phlegmonosa) - z obecnością ropnych torbieli, gojenie następuje przez bliznowacenie (blizny są nierówne, wciągnięte)
• trądzik skupiony (acne conglobata) - najczęściej u mężczyzn, obecne są głębokie nacieki i torbiele ropne, bardzo duże zaskórniki. Zmiany często zajmują okolice pachową, pachwinową i pośladki. Podczas gojenia tworzą się blizny
• trądzik bliznowcowy (acne keloidea) - w obrębie wykwitów trądzikowych tworzą się blizny

Rzadsze postacie trądziku to:

• trądzik z objawami ogólnymi i ciężkim przebiegiem (acne fulminans) - występuje u młodych mężczyzn, wykwitom towarzyszą: leukocytoza, przyspieszony OB, gorączka, bóle stawowe; w RTG można stwierdzić zmiany w stawie mostkowo-obojczykowym
• trądzik z wydrapania (acne excoriée) - występuje głównie u dorastających dziewcząt i młodych kobiet i charakteryzuje się występowaniem łagodnych zaskórników lub grudek zapalnych, które są często i przewlekle wyciskane i złuszczane, co prowadzi do nadżerek i blizn

Z uwagi na czynniki prowokujące wystąpienie zmian znany jest również podział trądziku na:

• trądzik zawodowy - chlor, dziegcie, oleje
• trądzik polekowy - steroidy, witamina B12, jod, barbiturany
• trądzik kosmetyczny - pudry i róże zatykające ujścia gruczołów łojowych i potowych

W tych przypadkach po wyeliminowaniu czynników prowokujących zmiany trądzikowe ustępują.

Nie zaleca się wyciskania trądzikowych zmian skórnych, takich jak zaskórniki czy grudki zapalne, ponieważ może to prowadzić do powstania nieestetycznych blizn i przebarwień, które są trudne do usunięcia.

Poprzez analizę objawów z wywiadu oraz wyników badań, lekarz stawia diagnozę trądziku.

W niektórych przypadkach konieczne może być przeprowadzenie dodatkowych testów, takich jak badania hormonalne.

Wskazówki dotyczące pielęgnacji skóry w przypadku leczenia trądziku

Skóra wymaga odpowiedniej pielęgnacji podczas leczenia trądziku. Należy pamiętać o regularnym oczyszczaniu skóry, aplikacji kremów nawilżających oraz stosowania filtrów przeciwsłonecznych.

Należy dbać o higienę skóry, myjąc twarz maksymalnie dwa razy dziennie delikatnym preparatem do oczyszczania skóry i ciepłą wodą. Warto unikać gąbek i myjek, zamiast nich korzystając z rąk do mycia skóry. Energiczne pocieranie skóry podczas mycia może pogorszyć trądzik i uszkodzić skórę. Należy unikać tradycyjnych mydeł alkalicznych, kosmetyków na bazie alkoholu oraz preparatów silnie wysuszających skórę.

Nie zaleca się wyciskania zmian skórnych, ponieważ może to prowadzić do powstania blizn i zakażeń. Stosowanie kremu nawilżającego pomaga zminimalizować suchość skóry, która jest częstym skutkiem ubocznym niektórych terapii trądziku. Pamiętaj, że brak nawilżania skóry to częsty błąd w pielęgnacji.

Regularne nawilżanie może poprawić tolerancję leczenia trądziku, szczególnie w przypadku stosowania preparatów drażniących skórę. Zaleca się używanie delikatnych kremów do cery trądzikowej w nocy, bez substancji drażniących i zapachowych.

Ochrona przeciwsłoneczna jest istotna, zwłaszcza przy stosowaniu leków przeciwtrądzikowych, które zwiększają wrażliwość skóry na promieniowanie UV. Stosowanie filtrów przeciwsłonecznych o odpowiednim SPF pomaga chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego.

Samodzielne leczenie łagodnego trądziku preparatami dostępnymi bez recepty

Osoby z łagodnym trądzikiem mogą rozpocząć leczenie za pomocą preparatów dostępnych bez recepty. Można sięgnąć po produkty zawierające kwas salicylowy, nadtlenek benzoilu, siarkę, alfa-hydroksykwasy, adapalen lub olejek z drzewa herbacianego. Łączenie różnych substancji może okazać się skuteczniejsze w walce z trądzikiem. Warto też wypróbować nowe produkty na niewielkiej powierzchni skóry, aby uniknąć ewentualnych reakcji alergicznych.

Jeśli po trzech miesiącach samodzielnego leczenia brakiem poprawy lub w przypadku umiarkowanego lub ciężkiego trądziku, warto skonsultować się z lekarzem.

Lekarz dobierze odpowiednie metody terapii zależnie od rodzaju trądziku i stopnia jego zaawansowania. Różne preparaty są skuteczne w leczeniu różnych rodzajów zmian trądzikowych. Zazwyczaj kombinacja różnych leków jest bardziej efektywna niż stosowanie pojedynczego preparatu.

Terapia trądziku obejmuje zarówno preparaty miejscowe, które są nakładane na skórę, jak i leki doustne, które są przyjmowane w formie tabletek.

W leczeniu trądziku miejscowo stosuje się preparaty zawierające m.in:

• retinoidy, takie jak tretynoina, izotretynoina, adapalen, trifaroten. Retinoidy to podstawowy składnik terapii trądziku, ale mogą powodować podrażnienia skóry.
• nadtlenek benzoilu, który również może podrażniać skórę i wywoływać zaczerwienienie.
• antybiotyki aplikowane miejscowo, takie jak klindamycyna czy erytromycyna.
• kwas azelainowy, który jest dobrze tolerowany obecny w kremach lub żelach, stosowany również u kobiet w ciąży.
• inne produkty przeciwtrądzikowe, np. kwas salicylowy czy glikolowy.

Leczenie doustne trądziku obejmuje antybiotyki, izotretynoinę oraz leki hormonalne. W leczeniu antybiotykami konieczne jest łączenie ich z terapią miejscową, taką jak retinoidy lub nadtlenek benzoilu. Antybiotyki doustne nie powinny być stosowane samodzielnie.

Izotretynoina jest skutecznym lekiem retinoidowym stosowanym w leczeniu ciężkiego trądziku. Jest skuteczny, ale może powodować działania niepożądane, dlatego powinien być przepisywany jedynie przez dermatologa.

W niektórych przypadkach konieczne może być stosowanie leków hormonalnych, takich jak estrogeny w postaci tabletek antykoncepcyjnych, aby zrównoważyć działanie androgenów. Niemniej jednak, leczenie hormonalne nie jest zalecane w ciąży.

Trądzik jest chorobą przewlekłą, dlatego leczenie może być długotrwałe. Nadal możliwe jest całkowite wyleczenie trądziku odpowiednim leczeniem.

Po zakończeniu terapii ważne jest odpowiednie pielęgnowanie skóry. Regularne korzystanie z kosmetyków nawilżających i łagodzących jest kluczowe. Aby zapewnić sobie uczucie komfortu, warto sięgnąć po kosmetyki matujące.

Należy unikać używania ciężkich kremów, produktów zawierających alkohol, zasadowych mydeł oraz nadmiernego wysuszania skóry, aby uniknąć podrażnień.

Trądzik najczęściej występuje u osób młodych w okresie dojrzewania, podczas gdy u osób dorosłych stres, leki, kosmetyki i palenie papierosów mogą również mieć znaczący wpływ. Nie można całkowicie zapobiec pojawieniu się trądziku, ale odpowiednie leczenie w początkowym stadium choroby oraz właściwa pielęgnacja skóry mogą zmniejszyć nasilenie zmian i zapobiec powstaniu blizn.

Trądzik to częsta choroba skóry, która dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Etiologia i patogeneza trądziku są złożone, objawia się on różnorodnymi zmianami skórnymi, począwszy od niezapalnych zaskórników, aż po zapalne krosty, grudki, cysty i ropnie. Nie ma naukowych dowodów na skuteczność jakiejkolwiek diety w leczeniu trądziku, dlatego istotne jest systematyczne stosowanie leków zaleconych przez lekarza oraz wsparcie emocjonalne pacjenta.

Opalanie się nie jest skuteczną metodą leczenia trądziku, a wręcz może je pogorszyć. Długotrwałe przebywanie na słońcu zwiększa ryzyko podrażnień skóry i nasilenia trądziku. Dlatego podstawą terapii trądziku jest odpowiednie leczenie farmakologiczne oraz właściwa pielęgnacja skóry przy użyciu odpowiednich dermokosmetyków.