Urografia jest procedurą diagnostyczną wykorzystującą promieniowanie rentgenowskie po podaniu kontrastu do żyły, mającą na celu wizualizację układu moczowego.

Przed przeprowadzeniem badania umieszcza się wkłucie w żyłę (tzw. wenflon), które pozwala na podanie środka kontrastowego. Podczas podawania tego środka lub tuż po nim pacjent może odczuć ciepło i metaliczny smak w ustach, które szybko ustępują.

Podczas badania wykonuje się kilka zdjęć rentgenowskich. Pierwsze z nich to ogólne zdjęcie jamy brzusznej wykonane przed podaniem środka kontrastowego, kolejne wykonuje się już po jego podaniu, zazwyczaj po 5–7, 10 i 20 minutach. Czasami wykonuje się także dodatkowe zdjęcia z opóźnieniem (np. po kilku godzinach).

Środek kontrastowy jest wydalany przez nerki i wydzielany z moczem. Mocz zawierający środek kontrastowy jest nieprzepuszczalny dla promieni rentgenowskich, co pozwala na dobrą widoczność dróg moczowych (tj. układ kielichowo-miedniczkowy nerek, moczowody i pęcherz moczowy) na zdjęciach rentgenowskich.

Badanie może być wykonywane w trybie ambulatoryjnym. Po zakończeniu badania pacjent może natychmiast wrócić do codziennych czynności, nie ma również ograniczeń dotyczących jedzenia i picia.

Wynikiem badania są kilka zdjęć RTG (zwykle 4) wraz z opisem.

Przed przystąpieniem do urografii konieczne jest zmniejszenie ilości gromadzących się gazów w jelitach, aby poprawić jakość obrazów. W tym celu zaleca się spożywanie lekkostrawnych posiłków w dniu poprzedzającym badanie oraz powstrzymać się od jedzenia na kilka godzin przed jego rozpoczęciem. Czasami wymagane jest również zastosowanie środka przeczyszczającego.

Osoby przyjmujące leki powinny w dniu badania przyjąć je o zwykłej porze, popijając odpowiednią ilością płynu. W przypadku osób chorych na cukrzycę leczonych metforminą zaleca się zaprzestanie przyjmowania leku na 2 dni przed badaniem, po wcześniejszej konsultacji z lekarzem prowadzącym leczenie. Należy także poinformować lekarza o przyjmowanych lekach oraz środkach cieniujących.

Po badaniu oraz w kolejnym dniu konieczne jest spożycie minimum 1500 ml płynów, aby usunąć środek cieniujący z organizmu poprzez mocz. Kobiety karmiące piersią powinny przerwać karmienie na 1-2 dni po badaniu.

Głównym powodem wykonania urografii są różne nieprawidłowości w drogach odprowadzających mocz z nerek, takich jak układy kielichowo–miedniczkowe, moczowody i pęcherz.

Badanie to jest polecane w przypadku podejrzenia lub obecności:

• kamieni w drogach moczowych
• zwężenia lub poszerzenia dróg moczowych
• przeszkód w odpływie moczu
• wad wrodzonych układu moczowego
• uchyłków ściany pęcherza
• urazów narządów układu moczowego.

Przeciwwskazania do badania urograficznego obejmują uczulenie na środek kontrastujący oraz upośledzenie funkcji nerek.

Badanie urograficzne jest przeznaczone dla osób z prawidłową funkcją nerek, chyba że lekarz uważa, że potencjalne korzyści z badania przewyższają możliwe ryzyko powikłań. W przypadku niewydolności nerek, kontrastowanie układu moczowego nie jest wskazane, a funkcja nerek może nawet ulec pogorszeniu po podaniu środka cieniującego (nefropatia pokontrastowa). Zaleca się więc oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi przed wykonaniem urografii oraz innych badań obrazowych z użyciem środka kontrastowego.

Kobiety w ciąży nie powinny być poddawane badaniom promieniowania rentgenowskiego, dlatego konieczne jest poinformowanie lekarza o ciąży lub jej możliwości przed zleceniem urografii.

• Reakcje alergiczne na substancje kontrastowe mogą mieć różny stopień nasilenia. Najłagodniejsze objawy to zazwyczaj krótkotrwałe świądzenie skóry i przemijająca wysypka, a najgroźniejsze mogą prowadzić do zagrażających życiu zaburzeń oddychania i krążenia. Przed przeprowadzeniem badania z użyciem substancji kontrastowej personel medyczny zawsze zapyta o ewentualne wcześniejsze reakcje alergiczne u pacjenta. Jeśli wystąpiły, powinno się to koniecznie zgłosić lekarzowi kierującemu na badanie.
• Nefropatia cieniująca to rzadko występujące powikłanie związane z uszkodzeniem nerek po podaniu substancji kontrastowej. Najczęściej dotyczy osób z istniejącą niewydolnością nerek, szczególnie związaną z cukrzycą. Objawia się wzrostem stężenia kreatyniny we krwi kilka dni po podaniu substancji kontrastowej. Zazwyczaj uszkodzenie nerek jest łagodne i przejściowe, chociaż może być poważniejsze w przypadku podawania dużych ilości substancji kontrastowej do tętnic np. w koronarografii.

Analizując seria zdjęć urogramowych, możliwe jest określenie położenia i kształtu nerek oraz obserwacja wydzielania moczu kontrastującego. Urografia nie umożliwia jednak oceny funkcji nerek, ale brak kontrastu po jednej stronie może wskazywać na zaburzenia czynności danej nerki.

Obrazowanie dróg moczowych na urogramach umożliwia ocenę ich anatomii, ewentualnych patologii, takich jak zwężenia, przeszkody czy poszerzenia. Możliwe jest także zidentyfikowanie obecności nieprawidłowych struktur w świetle dróg moczowych, takich jak kamienie czy guzy, oraz ewentualnych urazów.

Każdy rezultat badania obrazowego nerek powinien być przeanalizowany przez specjalistę, zazwyczaj przez lekarza prowadzącego pacjenta, ponieważ interpretacja raportu musi być oparta na kompleksowej analizie wyników uzyskanych nie tylko z urografii, ale również z danych zgromadzonych podczas wywiadu, badania fizykalnego oraz innych testów diagnostycznych.