Uchyłki stanowią formę cienkościennych "woreczków" o średnicy około 1 cm, które wypuklają się na zewnątrz głównej części jelita grubego, znanego jako okrężnica. Ich liczba może się różnić od kilku do kilkudziesięciu. Pojawiają się u dorosłych osób po wielu latach spożywania diety ubogoresztkowej, charakterystycznej dla obecnych nawyków żywieniowych.

Uważa się, że uchyłki są spowodowane niewystarczającym wypełnieniem jelita pokarmem, co zwiększa ciśnienie w jelicie i powoduje pogrubienie jego ścian. Uchyłki jelita grubego są uznawane za chorobę cywilizacyjną, a ich rozwój może być również wpływany przez czynniki genetyczne.

Poszerzenia jelita grubego są jednym z najczęstszych problemów związanych z przewodem pokarmowym. Ich częstość wzrasta wraz z wiekiem i może dotyczyć nawet 50% osób po 60. roku życia.

Około 60% osób z uchyłkami nie ma żadnych objawów chorobowych (uchyłkowatość bezobjawowa). Uchyłki są wykrywane u nich przypadkowo, na przykład podczas kolonoskopii. Pozostałe przypadki to pacjenci z objawową chorobą uchyłkową (20-30%) oraz pacjenci z powikłaniami (5-10%).

Choroba uchyłkowa okrężnicy manifestuje się:

• bólami brzucha,
• wzdęciami,
• zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunka lub zaparcia stolca).

Niekiedy mogą wystąpić krótkotrwałe epizody zatrzymania stolca i gazów.

Zapalenie uchyłków objawia się również gorączką i bolesnym guzem w lewej dolnej części brzucha.

Inne powikłania obejmują:

• ropień śródbrzuszny,
• przedziurawienie jelita grubego,
• pełną niedrożność przewodu pokarmowego.

Odrębnym powikłaniem niezwiązanym z zapaleniem jest krwawienie z uchyłków, które manifestuje się obecnością krwi w stolcu lub wypróżnieniami czystą krwią lub skrzepami.

Jeśli odczuwasz nawracające bóle w lewej połowie brzucha, które towarzyszą Ci wzdęcia i zaparcia, konieczna jest wizyta u lekarza, aby potwierdzić diagnozę choroby uchyłkowej okrężnicy.

Jeżeli doświadczasz bardziej nasilonych objawów, takich jak silne bóle brzucha, gorączka, zatrzymanie wypróżnień i gazów, konieczna może być pilna konsultacja chirurgiczna.

Uchyłkowatość okrężnicy jest często diagnozowana podczas rutynowej kolonoskopii, tomografii komputerowej jamy brzusznej i miednicy mniejszej, lub procedury wlewu kontrastowego doodbytniczego.

Uchyłki mogą być również obserwowane za pomocą ultrasonografii jamy brzusznej. Jeśli istnieje podejrzenie zapalenia uchyłków, kluczowym badaniem diagnostycznym jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Ultrasonografia jamy brzusznej (USG) może potwierdzić obecność powikłań, takich jak ropień. Kolonoskopia nie jest zalecana u pacjentów z podejrzeniem zapalenia uchyłków.

Dodatkowo, wyniki prostych badań krwi, takich jak przyspieszona OB, zwiększone CRP i liczba krwinek białych, mogą wskazywać na obecność zapalenia. Uchyłki jelita grubego (zdjęcie z badania endoskopowego)

Niepowikłaną chorobę uchyłkową leczy się ambulatoryjnie za pomocą leków rozkurczowych i przeciwbólowych (paracetamol).
Zapalenie uchyłków może być leczone w domu – zaleca się dietę płynną lub małoresztkową oraz stosowanie leków podobnie jak przy niepowikłanej chorobie uchyłkowej. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić antybiotykoterapię doustną.

W ciężkich lub powikłanych przypadkach zapalenia uchyłków konieczna jest hospitalizacja, stosowanie ściśłej diety oraz antybiotykoterapia dożylna.

Inne powikłania – ropień śródbrzuszny, perforacja jelita i przetoka między pętlami jelit – wymagają leczenia chirurgicznego (często w trybie nagłym). Konieczność operacji może wynikać z nawracającego zapalenia uchyłków bez dodatkowych powikłań, chociaż takie leczenie jest stosowane rzadko.

Większość krwotoków (80%) z uchyłków zatrzymuje się samoistnie. U niektórych pacjentów może być konieczne przetoczenie krwi, szybka kolonoskopia ze środkami hemostatycznymi lub czasami interwencja chirurgiczna.

Nie jest możliwe usunięcie uchyłków okrężnicy poprzez leczenie zachowawcze. Nawet operacja usunięcia fragmentu okrężnicy z uchyłkami nie gwarantuje całkowitego wyleczenia, ponieważ mogą pozostać inne uchyłki lub nowe mogą się tworzyć w pozostałych częściach jelita grubego.

Osoby cierpiące na uchyłki jelitowe powinny regularnie odwiedzać lekarza i poddawać się kontroli. Aby skutecznie leczyć najczęstszą postać niepowikłanej choroby uchyłkowej, konieczne jest regularne spożywanie błonnika, unikanie zaparć oraz picie dużej ilości płynów. Istotne jest również utrzymywanie regularnej aktywności fizycznej i zdrowej wagi.

Jedynym, niepotwierdzonym, sposobem na uniknięcie rozwoju uchyłków jelita grubego jest spożywanie od dzieciństwa diety bogatej w błonnik, takiej jak ciemne gatunki chleba, warzywa i owoce. Dieta ta może również zapobiec niektórym powikłaniom choroby uchyłkowej.

Większość osób z uchyłkami jelita grubego nie ma żadnych objawów. Niemniej jednak, powikłania takie jak zapalenie uchyłków, ropień śródbrzuszny czy krwotok jelitowy mogą być groźne, zwłaszcza u osób starszych i obciążonych innymi chorobami.

Uchyłki jelita grubego są trwałymi zmianami strukturalnymi i nie można ich usunąć za pomocą diety czy leków. Operacja chirurgiczna może jedynie ograniczyć liczbę uchyłków, jednak część z nich może pozostać lub nawet się powiększyć.

Nie ma dowodów potwierdzających zwiększone ryzyko powikłań choroby uchyłkowej w przypadku spożycia ziarnistych pokarmów. Badania skoncentrowały się bardziej na zapaleniu, przedziurawieniu i krwawieniu z uchyłków.

Uchyłki same w sobie nie stanowią przeciwwskazania do wykonania kolonoskopii. Jedynym ograniczeniem może być obecność zapalenia uchyłków, jednak po jego ustąpieniu kolonoskopię można bez problemu przeprowadzić.

Rola probiotyków w leczeniu choroby uchyłkowej jest nadal dyskusyjna. Mogą one przynieść poprawę objawów u niektórych pacjentów, jednak ich działanie jest raczej pomocnicze i nie powinno być traktowane jako główna metoda leczenia.