Trichurioza, znana również jako włosogłówczyca, to choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego spowodowana zarażeniem nicieniem o nazwie włosogłówka ludzka (), który występuje na całym świecie. Włosogłówka ludzka to niewielki pasożyt (o długości do 5 cm), który mieszka w jelicie grubym człowieka.

Pasożyt ten ma tylko człowieka jako rezerwuar. Jest przenoszony poprzez glebę skażoną ludzkimi odchodami. Zarażenie może nastąpić poprzez spożycie niemytych warzyw i owoców, lub zanieczyszczonej wody z glebą. Brak higieny rąk po pracy w ziemi lub zabawie w piaskownicy może spowodować zanieczyszczenie pokarmu.

Jaja pasożyta wydalane przez człowieka do środowiska (gleby) dojrzewają po około 10–14 dniach i stają się inwazyjne, co pozwala im przenieść się w zanieczyszczonej wodzie, pokarmie lub na brudnych rękach do innych osób.

Po przypadkowym spożyciu inwazyjnych jaj przez człowieka, przekształcają się one w larwy zamieszkujące jelito cienkie, a następnie dojrzałego pasożyta znajdującego się w jelicie grubym. Pasożyt przyczepia się do błony śluzowej jelita i pobiera krew gospodarza, co prowadzi do niedokrwistości. Proces dojrzewania trwa około 3 miesięcy, a pasożyt może przebywać w przewodzie pokarmowym od 1 do 5 lat. Samice wydalają do 20 tys. jaj dziennie w ciągu tego czasu.

Nie ma możliwości bezpośredniego przeniesienia zarażenia z człowieka na człowieka.

Zarażenia zazwyczaj przebiegają bezobjawowo i często pozostają niezdiagnozowane.

Wszawica ludzka występuje na wszystkich kontynentach. Przypuszcza się, że w Polsce zainfekowanych może być kilka procent społeczeństwa, głównie na obszarach wiejskich. Inwazje o wysokim nasileniu obserwuje się w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym, zwłaszcza w Afryce Subsaharyjskiej, obu Amerykach, Chinach oraz Azji Wschodniej.

Trichurioza często przebiega bez żadnych objawów. Objawy kliniczne trichuriozy pojawiają się u pacjentów z intensywną inwazją pasożyta, a szczególnie narażone na nią są dzieci. Objawami choroby są biegunka z domieszką śluzu i czasem krwi, nudności, wymioty, wzdęcia brzucha, dyskomfort w jamie brzusznej, wypadanie śluzówki odbytu, niedożywienie, osłabienie, bóle i zawroty głowy, niedokrwistość oraz zaburzenia wzrostu.

Podczas badania lekarz może zauważyć objawy niedokrwistości (bladość skóry, bladość spojówek), czasem tkliwość w jamie brzusznej, wypadanie śluzówki odbytu (częste u dzieci zarażonych Trichuris trichiura).

Jeśli występują symptomy takie jak biegunka, dyskomfort w brzuchu oraz niedokrwistość, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem rodzinnym w przypadku podejrzenia trichuriozy.

Do diagnozy zakażenia konieczne jest przeprowadzenie mikroskopowego badania kału w celu wykrycia jaj pasożyta. Aby zwiększyć szansę na identyfikację pasożytów, należy pobrać 3 próbki kału co 2–3 dni. Wskazane jest także zbadanie osób z bliskiego otoczenia pacjenta.

Do zwalczania trichuriozy wykorzystuje się doustne leki przeciwpasożytnicze takie jak mebendazol, albendazol, tiabendazol, pyrantel, lewamizol, prazykwantel i piperazyna. Zazwyczaj podaje się jednorazową dawkę leku, czasem konieczne jest powtórzenie terapii po 14 dniach.

Z reguły terapia okazuje się skuteczna, szczególnie w przypadkach o niewielkim nasileniu, które przeważają w krajach o umiarkowanym lub chłodnym klimacie, takich jak Polska.

W przypadku intensywnych infestacji o ciężkim przebiegu mogą wystąpić powikłania, takie jak zapalenie okrężnicy, krwawienia z przewodu pokarmowego oraz wypadanie odbytu.

Kontrolne badania kału powinny być przeprowadzone trzykrotnie: w 3., 4. i 5. tygodniu po zakończeniu terapii. Problemem stają się powtarzające się ekspozycje i nawracające zakażenia u osób mieszkających w niekorzystnych warunkach sanitarno-higienicznych.

Trichuriozę można uniknąć przez unikanie spożycia wody i żywności, które mogą zawierać jaja . Podczas podróży do krajów o niskich standardach sanitarno-higienicznych zaleca się unikanie jedzenia kupionego od ulicznych sprzedawców, picie nieprzegotowanej wody, napojów z lodem, niemytych warzyw i owoców. Należy unikać kąpieli w zbiornikach z potencjalnie zanieczyszczoną wodą. Ważna jest również higiena osobista oraz regularne mycie rąk mydłem i ciepłą wodą po skorzystaniu z toalety lub zmianie pieluch, po kontakcie ze zwierzętami oraz przed przygotowaniem i spożyciem posiłków.

Ważne jest także odpowiednie usuwanie ścieków, zaprzestanie nawożenia upraw ludzkimi odchodami, oraz dokładne mycie warzyw i owoców.