Reaktywne formy tlenu (RFT) to cząsteczki tlenu o wysokiej reaktywności, które powstają w wyniku niepełnej redukcji tlenu.

Do RFT zalicza się między innymi anionorodnik ponadtlenkowy, rodnik hydroksylowy, rodnik wodoronadtlenkowy, rodnik nadtlenkowy oraz rodnik alkoksylowy.

Do innych reaktywnych form tlenu zalicza się nadtlenek wodoru, kwas podchlorawy oraz kwas podbromawy.

Wolne rodniki (reaktywne formy tlenu) pełnią szereg korzystnych funkcji w organizmie, jednak ich nadmiar może prowadzić do patologicznych procesów.

Reaktywne formy tlenu fizjologicznie stymulują transport glukozy do komórek, serotoniny do płytek krwi oraz korzystnie wpływają na funkcję śródbłonka naczyniowego. Pełnią także rolę w przekazywaniu sygnałów zarówno do komórek, jak i wewnątrz nich.

Nadmierna produkcja wolnych rodników w organizmie lub brak antyoksydantów prowadzi do zjawiska znanego jako stres oksydacyjny. Ten proces prowadzi do uszkodzenia ważnych struktur komórkowych, takich jak białka, tłuszcze i kwasy nukleinowe, powodując zmiany w ich budowie. Choroby, które mogą być spowodowane przez stres oksydacyjny obejmują miażdżycę, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, choroby neurodegeneracyjne oraz choroby zapalne.

Organizm człowieka posiada wiele skutecznych mechanizmów obronnych, które chronią go przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Pierwszą linią obrony są naturalne antyoksydanty, które obejmują enzymy takie jak dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza i peroksydaza glutationowa.

Ważne jest również, że skuteczną ochronę przed negatywnym wpływem nadmiaru reaktywnych form tlenu mogą zapewnić antyoksydanty zawarte w pokarmach. Są to zewnętrzne przeciwutleniacze, do których zalicza się:

• witaminy (A, C i E)
• składniki mineralne (cynk, selen, miedź, mangan, żelazo)
• karotenoidy (α i β-karoten, zeaksantyna, luteina, likopen, β-kryptoksantyna)
• polifenole (flawonoidy, kwasy fenolowe, lignany, stilbeny)

Wszystkie wymienione substancje można znaleźć przede wszystkim w produktach roślinnych, takich jak warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych oraz orzechy.