Włosy są zbudowane z keratyny, która zawiera aminokwas cysteinę bogaty w siarkę.

Włos składa się z korzenia i łodygi:

• Korzeń to część zagłębiona w skórze, z rdzeniem, warstwą korową i osłonką. Dolna część korzenia zawiera opuszkę, z macierzą i brodawką włosa. Melanocyty w macierzy włosa decydują o kolorze włosów. Zniszczenie brodawki włosa powoduje trwałą utratę włosa.
• Łodyga to część wystająca ponad powierzchnię skóry, z rdzeniem, kory i osłonką.

Mieszek włosowy to zagłębienie naskórka z korzeniem włosa, przyczepem mięśnia przywłośnego oraz gruczołem łojowym. Mięsień przywłośny odpowiada za "jeżenie się" włosów u zwierząt i pełni rolę ochronną u ludzi. Wydzielanie łoju zależy od hormonów oraz może nasilać się przy częstym usuwaniu łojotoku.

Mieszki włosowe otoczone są naczyniami krwionośnymi i nerwami.

Proces wzrostu włosa zależy od oddziaływania między brodawką a macierzą włosa. Genetyka oraz hormonalne czynniki, takie jak androgeny, wpływają na wzrost włosów w różnych częściach ciała. Morfologia włosów, tak jak ich kształt, zależy także od genów.

Włosy przechodzą przez cykl wzrostu, który składa się z trzech faz: anagenu (faza wzrostu), katagenu (faza przejściowa) i telogenu (faza spoczynku). W jednym momencie włosy na głowie mogą znajdować się w różnych fazach cyklu. Wypadanie włosów jest naturalne i zależy między innymi od pory roku.

Średnio dziennie tracimy od 60 do 100 włosów. Tempo wzrostu włosów wynosi około 0,3 mm na dobę lub 1 cm na miesiąc. Grubość włosa może się różnić między osobami.

Z wiekiem włosy stają się cieńsze na głowie, a grubsze w innych częściach ciała, takich jak brwi czy nozdrza. Z czasem włosy także mogą ciemnieć.

Łysienie to stan, w którym włosy zaczynają wypadać, może być przejściowe albo trwałe. Może dotknąć całą głowę lub tylko konkretne miejsca na głowie. Łysienie może być spowodowane różnymi czynnikami, takimi jak zaburzenia hormonalne, choroby skóry głowy, infekcje, a także efekt uboczny niektórych leków.

Przejściowe wypadanie włosów może wystąpić u kobiet po porodach czy w okresie menopauzy, jest spowodowane zaburzeniami gospodarki hormonalnej. U niektórych kobiet odstawienie tabletek antykoncepcyjnych może również przyczynić się do wypadania włosów. Nieprawidłowa pielęgnacja (niewłaściwe czesanie i szczotkowanie włosów, prostowanie włosów, trwała ondulacja, używanie suszarek, zbyt długie działanie promieni słonecznych) również przyczyniają się do nadmiernej utraty włosów.

Należy pamiętać, że czasem może danej osobie wydawać się, że wypada za dużo włosów, co nie ma obiektywnego potwierdzenia.

Występuje u prawie każdego mężczyzny po czterdziestym roku życia. Często u młodszych mężczyzn obserwowano łojotok lub łupież tłusty. Łysienie androgenowe jest zazwyczaj nieodwracalne. Rozpoczyna się zazwyczaj od kątów skroniowo-czołowych oraz szczytu głowy.

Największe znaczenie mają czynniki genetyczne i androgeny. Dziedziczony gen działa w sposób dominujący, a ryzyko łysienia wzrasta wraz z liczbą krewnych z łysieniem. Ryzyko jest większe, jeśli matka lub siostra cierpiała na łysienie.

Hormony płciowe, czyli androgeny, odgrywają ważną rolę, ponieważ powodują regresję genetycznie wrażliwych mieszków włosowych (dihydrotestosteron).

Im wcześniej rozpoczyna się łysienie, tym gorsze jest rokowanie - postęp choroby jest szybszy, a obszar łysiny jest większy.

Leczenie łysienia androgenowego u mężczyzn ma charakter ciągły, ponieważ nie da się wyeliminować czynników genetycznych ani działania androgenów. Stosuje się zewnętrznie 2% i 5% roztwór minoksydylu, zazwyczaj 2 razy dziennie. Około 50% pacjentów zgłasza pogrubienie włosów po 4-6 miesiącach, a efekt utrzymuje się, dopóki trwa terapia. U 5-10% pacjentów może pojawić się podrażnienie skóry głowy i świąd.

W terapii doustnej stosuje się finasteryd, który obniża stężenie dihydrotestosteronu we krwi o około 7%. U 90% pacjentów powstrzymuje łysienie, a u połowy z nich wzmacnia wzrost włosów po kilku miesiącach. Najlepsze efekty są widoczne w ciągu pierwszych dwóch lat leczenia, potem poprawa jest niewielka. Po zaprzestaniu terapii łysienie może powrócić. Skutkiem ubocznym finasterydu może być zmniejszenie popędu seksualnego lub impotencja. Inne formy leczenia obejmują przeszczepianie włosów z obszarów odpornych na androgeny. Procedura ta daje trwałe rezultaty, ale wymaga licznych i kosztownych zabiegów chirurgicznych. Nowoczesną metodą jest stosowanie osocza bogatopłytkowego, które uzyskuje się z krwi pacjenta i podaje do skóry głowy.

Łysienie u kobiet występuje znacznie rzadziej niż u mężczyzn i ma tendencję do rozpoczęcia się po 30. roku życia. Około 10% kobiet doświadcza przerzedzania się włosów przed trzydziestką. Pojawienie się Łysienia androgenowego u kobiet przed menopauzą charakteryzuje się przerzedzeniem włosów na wierzchołku głowy. Po menopauzie, utrata włosów staje się częstsza, obejmując także obszary skroniowe. Spadek poziomu estrogenów i wzrost androgenów odgrywają istotną rolę w powstawaniu Łysienia.

Postacią Łysienia androgenowego u kobiet może być typ męski jak i rozlany, w którym poziom androgenów jest w normie lub minimalnie podwyższony. Składniki chemiczne obecne w szamponach, lakierach do włosów i farbach mogą spowodować wypadanie włosów u kobiet z genetyczną predyspozycją.

Diagnozę można postawić na podstawie obrazu klinicznego, aczkolwiek pomocne może być wykonanie trichogramu, czyli badanie wyrwanych wcześniej włosów pod mikroskopem i obliczanie ich rodzaju. Pobiera się je z obszaru łysienia, co pozwala przewidzieć tempo wypadania włosów. U młodych kobiet z łysieniem lub hirsutyzmem zalecane jest oznaczenie poziomu testosteronu i DHEA-S oraz konsultacja u ginekologa.

Leczenie Łysienia androgenowego u kobiet polega na stosowaniu roztworów minoksydylu o różnych stężeniach. Można również zastosować hormonalne środki antykoncepcyjne.

Są to przejściowe lub trwałe obszary utraty włosów, które występują na skórze głowy, a czasami także w innych miejscach. Ta choroba dotyka 1-2% populacji i jest związana z reakcją immunologiczną. Może towarzyszyć jej także inne choroby autoimmunologiczne lub atopowe zapalenie skóry. Ogniska łysienia mogą pojawić się po silnym stresie psychicznym. Odrost włosów może nastąpić samoistnie po kilku miesiącach albo wcale, zwłaszcza jeśli choroba wystąpiła przed okresem pokwitania. Często występują okresy nawrotów choroby, a w skrajnych przypadkach może dojść do całkowitej utraty włosów. Rozpoznanie stawia się na podstawie obrazu klinicznego oraz wyników badań. Leczenie zależy od stopnia zaawansowania choroby, stosuje się zarówno metody miejscowe, jak i ogólne.

Typowe objawy obejmują wyraźnie odgraniczone obszary utraty włosów, które mogą być różnej wielkości i kształtu. Wyróżnia się kilka form łysienia plackowatego, między innymi łysienie rozlane, wężykowate, totalis oraz universalis. Często występują także zmiany w płytkach paznokciowych u pacjentów z tą chorobą. Leczenie może obejmować stosowanie miejscowych lub ogólnych leków, a także fototerapię.

Bliznowacenie włosów występuje, gdy mieszek włosowy zostaje uszkodzony, często na skutek stanu zapalnego, guzów lub urazów. Może również pojawiać się w trakcie tocznia rumieniowatego lub liszaja płaskiego.

Łysienie w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego ma często charakter rozlany, natomiast ogniskowe tocznia rumieniowatego skórnego cechują ogniska o rumieniowym brzegu, bliznowaceniu w centrum i zaczopowaniu ujść mieszka włosowego. Leczenie polega na stosowaniu kortykosteroidów, preparatów przeciwmalarycznych oraz przeszczepianiu włosów.

Liszaj płaski często objawia się zajęciem skóry gładkiej i błon śluzowych, ale także może doprowadzić do łysienia bliznowaciejącego. Leczenie obejmuje stosowanie kortykosteroidów oraz przeszczepienie włosów.

Trichotillomania to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się nieustannym i niekontrolowanym zapotrzebowaniem na wyrwanie włosów. Zazwyczaj rozpoczyna się w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania i jest częstsze u kobiet.

Objawia się to poprzez nieregularne obszary o różnej długości włosów w okolicach przednio-ciemieniowej, często z widocznymi świeżymi krwawieniami w mieszkach włosowych. U dorosłych częściej występuje wyciąganie włosów z innych obszarów ciała, takich jak okolice intymne, pachy, brwi i rzęsy. Często towarzyszą mu bulimia, trichofagia (połykanie włosów) oraz bezoary włosowe (kamienie włosowe w przewodzie pokarmowym).

Diagnozę można postawić na podstawie wyglądu skóry głowy i innych obszarów z włosami oraz poprzez badanie histologiczne wycinka skóry. Czasami wykonuje się także trichogram.

W przypadku dzieci leczenie zazwyczaj nie jest problematyczne i często choroba ustępuje sama. Można również stosować płyny i szampony przeciwzapalne.

U dorosłych i nastolatków zalecana jest konsultacja psychologiczna i psychiatryczna. Skuteczną metodą leczenia trichotillomanii jest psychoterapia, a czasem także odpowiednia terapia farmakologiczna przeciwdepresyjna.