Zaburzenia osobowości różnią się od innych problemów opisywanych w klasyfikacjach psychiatrycznych. Cechują się trwałymi cechami charakterologicznymi i wzorcami postępowania, które utrudniają prawidłowe funkcjonowanie społeczne, rodzinne, zawodowe oraz uniemożliwiają rozwój. Zaburzenia nie są epizodem czy pojedynczym zdarzeniem - są uwarunkowane trwałymi cechami osobowości. Psychoterapia może wpłynąć na modyfikację tych cech.

Zaburzenia osobowości to skrajne nasilenie cech charakteru, które powodują negatywne konsekwencje dla życia danej osoby. Osoby z zaburzeniami mają trudności w dostosowywaniu się do różnych sytuacji i stosunku do innych ludzi. Repertuar zachowań osób cierpiących na zaburzenia jest ograniczony w porównaniu z większością ludzi.

Zaburzenia osobowości to głuęboko zakorzenione i utrwalone wzorce zachowań, które przejawiają się mało elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje społeczne. Cechy te mają znaczący wpływ na funkcjonowanie psychologiczne danej osoby.

Specyficzne zaburzenia osobowości to ciężkie zaburzenia struktury charakteru i zachowania osoby, które łączą się z zaburzeniem funkcjonowania w społeczeństwie. Te wzorce charakteru pojawiają się w późnym dzieciństwie lub w młodym wieku i utrzymują się w dojrzałym wieku.

W klasyfikacji ICD-10 wyróżniane są różne specyficzne zaburzenia osobowości, takie jak osobowość paranoiczna, schizoidalna, dyssocjalna, chwiejna emocjonalnie, histrioniczna, anankastyczna, lękliwa (unikająca) oraz zależna.

Obecnie naukowcy uważają, że powstawanie zaburzeń osobowości wynika z negatywnego oddziaływania czynników biologicznych, genetycznych i psychospołecznych. Do niedawna głównie skupiano się na wpływie środowiska rodzinnych na rozwój zaburzeń, takich jak brak poczucia bezpieczeństwa, napięcia i konflikty w rodzinie. Jednak obecnie coraz większą rolę przypisuje się czynnikom genetycznym. Pierwsze objawy zaburzeń osobowości zazwyczaj pojawiają się w późnym dzieciństwie lub w okresie młodzieńczym, ale najczęściej diagnozuje się je w wieku dorosłym. Naukowcy wierzą, że możliwość skutecznego radzenia sobie z trudnościami, które pojawiają się we wczesnych etapach życia, wynika z rozwoju umiejętności radzenia sobie z wyzwaniami w okresie dorosłości.

Diagnoza często opiera się na dokładnym badaniu psychiatrycznym przeprowadzonym z pacjentem oraz, jeśli to możliwe, z jego bliskimi. Testy psychologiczne mogą również być użyte jako uzupełnienie takiego procesu. Konieczne jest także wykluczenie innych zaburzeń psychicznych oraz możliwych zmian chorobowych lub uszkodzeń mózgu, które mogą prowadzić do niepożądanych zachowań.

Podstawową metodą leczenia większości zaburzeń osobowości jest długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna. Coraz więcej wiarygodnych badań potwierdza skuteczność takiego postępowania. Istnieją również doniesienia na temat przydatności innych podejść psychoterapeutycznych, jak na przykład różne modyfikacje terapii poznawczo-behawioralnej. Niewątpliwie, istotne jest nawiązanie relacji terapeutycznej opartej na zaangażowaniu i zaufaniu. Leczenie zaburzeń osobowości jest trudne, ale zaobserwowano trwały rozwój, który przynosi nadzieję i optymizm.

W przypadku pacjentów z zaburzeniami osobowości stosuje się również farmakoterapię, która pomaga opanować okresowe kryzysy i epizody pogorszenia samopoczucia psychicznego. Obserwuje się systematyczny rozwój wiedzy w tym obszarze. Postęp w diagnostyce i terapii zaburzeń osobowości ma kluczowe znaczenie, ponieważ brak odpowiedniego leczenia może prowadzić do zerwania więzi społecznych, pogorszenia funkcjonowania zawodowego i zwiększenia ryzyka samobójstwa.