Gazy w jelicie pochodzą z dwóch głównych źródeł: pierwsze to powietrze połykane podczas jedzenia i mówienia, a drugie – produkty fermentacji bakteryjnej w jelicie grubym.

Połykane powietrze zawiera głównie azot i tlen.

Gazy z metabolizmu bakteryjnego mają zróżnicowany skład, w tym bezwonny dwutlenek węgla, metan, wodór oraz siarkowodór i inne pochodne siarkowe. Ich ilość zależy od rodzaju spożywanych pokarmów, flory jelitowej i pasażu jelitowego.

Normalna objętość gazu w jelicie wynosi około 200 ml, a łączna ilość gazu wydalana do atmosfery może osiągnąć nawet 600 ml dziennie. Zdrowa osoba może wydalać gazy od kilkunastu do 25 razy dziennie.

Podwyższenie ilości gazów w jelitach może mieć swoje korzenie w różnych przyczynach, takich jak spożywanie potraw uznawanych powszechnie za gazotwórcze, nadmierne połykanie powietrza podczas palenia papierosów czy żucia gumy, trudności w odbijaniu połkniętego powietrza (np. u osób po leczeniu operacyjnym z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego), zaburzenia trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim, co prowadzi do większej ilości substancji podlegających fermentacji w jelicie grubym, spowolnienie pasażu jelitowego (np. z powodu czynników mechanicznych lub farmakologicznych) oraz zwiększenie liczby bakterii w jelicie cienkim w porównaniu z jelicem grubym.

Pacjenci często błędnie interpretują dolegliwości związane z wzdęciem, przypisując je nadmiernej ilości gazów. Trudno jest dokładnie określić ilość wydychanych gazów, jednak pomocna może być analiza ilości wiatrów w poprzednich okresach. Zazwyczaj nie ma konieczności wykonywania różnych badań, chyba że pojawią się inne objawy wskazujące na choroby przewodu pokarmowego. Warto zwrócić uwagę na dietę, ponieważ często okazuje się, że po spożyciu określonych pokarmów przybierają na sile nieprzyjemne objawy związane z nadmiarem gazów.

W przypadku podejrzeń o organiczne podłoże problemu z nadmierną ilością gazów, przydatne mogą być następujące badania:

• przeglądowe badanie jamy brzusznej w celu orientacyjnej oceny ilości gazów i wykluczenia zaburzeń przewodu pokarmowego
• badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej
• endoskopia
• w wyjątkowych przypadkach trudno dostępny i niejednoznaczny test oddechowy wodorem.

W przypadku nadmiaru gazów należy zastosować kilka rad, takich jak zaprzestanie żucia gumy, picie przez słomkę, jedzenie powoli i staranne rozdrabnianie pokarmu w jamie ustnej. Jeśli nie ma innych objawów, zaleca się staranną analizę spożywanych pokarmów i wyeliminowanie z diety tych, które są znane z powodowania nadmiernych gazów. Szczególną uwagę należy zwrócić na mleko i jego przetwory zawierające laktozę, eliminując je z diety na kilka tygodni w celu oceny wpływu tego działania na ilość gazów. W niektórych przypadkach zaleca się stosowanie probiotyków w celu zmiany składu flory jelitowej, a pod kontrolą lekarską może być konieczne zastosowanie chemioterapeutyków jelitowych lub innych leków mających na celu redukcję fermentacji w jelitach. Leki adsorbujące lub środki powierzchniowo czynne mogą również być stosowane objawowo, aby ułatwić pozbywanie się nadmiaru wiatrów.

Diagnostyka, często skomplikowana i wymagająca cierpliwości ze strony pacjenta i lekarza, z reguły nie prowadzi do ustalenia jednoznacznej przyczyny objawu nadmiernych gazów, który często stanowi element zespołu zaburzeń czynnościowych jelit, takich jak zespół jelita drażliwego.

Pokarmy bardzo gazotwórcze

• fasola
• kapusta
• brukselka
• cebula
• chleb
• makarony
• produkty zbożowe
• jabłka
• gruszki
• brzoskwinie
• śliwki
• kukurydza
• owies
• ziemniaki
• mleko
• lody
• sery pleśniowe
• otręby oczyszczone

Pokarmy o niskiej zdolności gazotwórczej

• biały ryż
• banany
• owoce cytrusowe
• winogrona
• sery żółte
• mięso
• jaja
• napoje niegazowane
• słodziki
• jogurt
• otręby nieoczyszczone