W ścianie serca występują trzy warstwy, które to są wsierdzie, sierdzie oraz osierdzie. Zapalenie mięśnia sercowego obejmuje warstwę sierdzie, a czasem może towarzyszyć mu zapalenie osierdzia.

Jedną z przyczyn zapalenia mięśnia sercowego może być infekcja wirusowa, która często jest trudna do zdiagnozowania. Najczęściej choroba rozwija się podczas zakażeń dróg oddechowych, gardła lub po ich ustąpieniu. Może też pojawić się po zakażeniu z wysypką skórną lub biegunką.

Zdarza się, że infekcja wirusowa ustępuje, a zapalenie mięśnia sercowego utrzymuje się z powodu nadmiernej reakcji układu odpornościowego.

Ważne jest również to, że różne bakterie, jak np. gronkowce, paciorkowce czy bakteria Borrelia burgdorferi, mogą wywołać zapalenie mięśnia sercowego. Ponadto, niektóre czynniki uszkadzające, takie jak promieniowanie, niektóre leki czy narkotyki, mogą również przyczynić się do zapalenia mięśnia sercowego.

Przy leczeniu chorób nowotworowych niektóre leki mogą także wywołać zapalenie mięśnia sercowego. Postać olbrzymiokomórkowego zapalenia mięśnia sercowego jest rzadka, ale bardzo niebezpieczna, szczególnie u osób z chorobami autoimmunologicznymi.

Każdy człowiek może cierpieć na zapalenie mięśnia sercowego. Nie ma jasnych kryteriów rozpoznania tej choroby przy wykonywaniu jedynie badań diagnostycznych bezinwazyjnych. Zapalenie mięśnia sercowego nie jest dziedziczne. Choroba ta częściej dotyka osób z osłabionym układem odpornościowym.

Objawy zapalenia mięśnia sercowego są różnorodne i niejednoznaczne. Większość pacjentów z ostrym lub nagłym zapaleniem wspomina, że niedawno mieli infekcję wirusową. Objawy przedchorobowe, które poprzedzają wystąpienie zapalenia mięśnia sercowego (obecne nawet u 90% chorych), zależą od rodzaju infekcji (górne drogi oddechowe lub przewód pokarmowy) i pojawiają się kilka dni lub tygodni przed objawami sercowymi.

Symptomy zapalenia mięśnia sercowego zależą od przyczyny choroby, stopnia zaangażowania mięśnia sercowego oraz obecności infekcji.

Do częstych objawów należą:

1. ból w klatce piersiowej
2. nieregularne lub szybkie bicie serca (kołatanie serca)
3. duszność w spoczynku lub przy niewielkim wysiłku
4. zmęczenie
5. obrzęki kostek i podudzi
6. inne objawy związane z infekcją – ból głowy, ból mięśni, stawów, gorączka, ból gardła, biegunka.

W łagodnym przebiegu zapalenia mięśnia sercowego objawy mogą być nieobecne.

Jeśli pojawi się dyskomfort w okolicach klatki piersiowej, trudności w oddychaniu, nieregularne lub przyspieszone bicie serca, lub obrzęki, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem. W przypadku silnego bólu w klatce piersiowej lub duszności w spoczynku, należy natychmiast wezwać pomoc medyczną. Lekarz pierwszego kontaktu może zdecydować o skierowaniu pacjenta do specjalisty (kardiologa lub lekarza chorób zakaźnych).

Jeśli istnieje podejrzenie zapalenia mięśnia sercowego, konieczne jest wykonanie odpowiednich testów diagnostycznych w zależności od objawów. Podstawowymi badaniami, które pomagają w diagnozie są:

• Elektrokardiogram (EKG) - wykazuje aktywność elektryczną serca, co pozwala na wykrycie nieprawidłowego rytmu lub niedokrwienia mięśnia sercowego.
• Badania laboratoryjne krwi, takie jak morfologia krwi, odczyn Biernackiego (OB) i białko C-reaktywne (CRP) mogą wskazywać na stan zapalny oraz uszkodzenie mięśnia sercowego.
• Radiogram klatki piersiowej może wykazać powiększenie serca oraz objawy zatrzymywania płynu w płucach, co może sugerować niewydolność serca.

W celu bardziej szczegółowej diagnostyki, można zlecić inne badania obrazowe, takie jak USG serca lub rezonans magnetyczny serca.

Badanie USG serca pozwala ocenić strukturę i funkcje serca, w tym powiększenie jam serca, czynność zastawek i obecność płynu w osierdziu.

Rezonans magnetyczny serca umożliwia ocenę mięśnia sercowego, wykrycie oznak zapalenia i uszkodzenia oraz diagnozę zapalenia mięśnia sercowego.

Biopsja mięśnia sercowego jest rzadko wykonywanym badaniem w przypadku ostrego infekcyjnego zapalenia mięśnia sercowego i pozwala na ocenę tkanki pod kątem obecności zapalenia.

Leczenie zapalenia mięśnia sercowego zależy od przyczyny i stopnia zaawansowania procesu zapalnego w mięśniu sercowym. W początkowym etapie zapalenia mięśnia sercowego zaleca się odpoczynek w łóżku, a wszelką aktywność fizyczną należy odłożyć na okres 6 miesięcy. Zaleca się również ograniczenie spożycia alkoholu. W pierwszych tygodniach wirusowego zapalenia mięśnia sercowego nie zaleca się stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak ibuprofen, ponieważ mogą nasilać proces zapalny. W przypadku wystąpienia gorączki związanej z zakażeniem, można stosować paracetamol, który działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo.

Leczenie przyczynowe jest możliwe w przypadku zapalenia mięśnia sercowego wywołanego przez wirusy Herpes oraz w boreliozie poprzez stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych. W przypadku zapalenia spowodowanego nadwrażliwością na lek, konieczne jest odstawienie tego leku. W większości przypadków zapalenia mięśnia sercowego nie ma leczenia przyczynowego. U większości pacjentów dochodzi do samowyleczenia. Glikokortykosteroidy stosuje się tylko w rzadkich postaciach zapalenia mięśnia sercowego oraz w przypadkach zapalenia spowodowanego chorobami układowymi lub nadwrażliwością na leki.

W przypadku łagodnych postaci zapalenia mięśnia sercowego, wystarczające może być leczenie objawowe oraz zapewnienie odpoczynku podczas rekonwalescencji. Leki przeciwwirusowe okazały się nieskuteczne, ponieważ objawy kardiologiczne zwykle pojawią się po ustąpieniu infekcji wirusowej.

Pacjenci z powikłaniami zapalenia mięśnia sercowego, takimi jak nieregularne tętno, szybki rytm serca lub ból w klatce piersiowej, mogą wymagać hospitalizacji. W przypadku niewydolności serca konieczne może być stosowanie leków zmniejszających obciążenie serca lub usuwanie nadmiaru płynu.

W przypadku ciężkich postaci zapalenia mięśnia sercowego, ważne jest zapewnienie sercu odpoczynku. W niektórych przypadkach może być konieczne podanie dożylnych leków podtrzymujących ciśnienie krwi. Jeśli leczenie jest nieskuteczne, można zastosować natlenowanie krwi lub mechaniczne wspomaganie serca za pomocą pompy wspierającej tętnicę główną lub bezpośredniej pompy serca. W skrajnych przypadkach całkowitego zniszczenia mięśnia sercowego, może być konieczny przeszczep serca.

Większość chorych nie doświadcza żadnych komplikacji. Objawy zapalenia serca zwykle ustępują po kilku dniach lub tygodniach i pacjent powraca do pełni zdrowia. Jednak niektóre rodzaje infekcji mogą prowadzić do ciężkiego bądź przewlekłego zapalenia oraz powikłań. W niektórych przypadkach zapalenie mięśnia sercowego może spowodować uszkodzenie mięśnia sercowego (i zmniejszenie jego funkcji), co wymaga długotrwałego leczenia.

Objawy choroby mogą minąć szybko, ale to nie oznacza, że proces zapalny w sercu został wyleczony. Prognoza w przypadku zapalenia mięśnia sercowego jest trudna do oszacowania, lepiej jest monitorować pacjenta przez dłuższy okres. Dlatego lekarz zaleca regularne wizyty kontrolne oraz wykonanie testów EKG i echo serca, czasem również rezonansu magnetycznego serca. Odpoczynek i stopniowe powracanie do obowiązków zawodowych są istotne dla powrotu do pełni zdrowia. Należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego przez kilka miesięcy (a nawet do pół roku po chorobie, jeśli chodzi o sporty ekstremalne).

Zanim wrócisz do normalnej aktywności życiowej, skonsultuj się z lekarzem.

Nie istnieje skuteczny sposób zapobiegania zapaleniu mięśnia sercowego.

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na zapalenie mięśnia sercowego, warto unikać kontaktów z osobami z zakażeniem wirusowym lub grypopodobnym, dopóki nie odzyskają zdrowia. W przypadku zakażenia wirusowego warto ograniczyć kontakty z innymi osobami, aby nie zarażać ich.

Staraj się przestrzegać zasad higieny, często myj ręce, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się infekcji.

Zaleca się również szczepienia przeciwko różyczce i grypie, aby się zabezpieczyć.