Zapalenie opłucnej to stan zapalny, który dotyczy worka zbudowanego z błony surowiczej składającej się z dwóch blaszek – trzewnej oraz ściennej, w którym znajdują się płuca. Prawidłowo między tymi blaszkami znajduje się niewielka ilość płynu umożliwiająca swobodne rozprężanie się płucom podczas oddychania, utrzymywana na stałym poziomie. Zapalenie opłucnej powstaje w wyniku gromadzenia się większej ilości płynu w jamie opłucnej i jest skutkiem różnych chorób i stanów, np. przyjmowania różnych leków. Płyn gromadzący się w opłucnej w wyniku zapalenia to wysięk.

90% przyczyn wysięków w jamie opłucnej to:

• zapalenie płuc (około 30% wszystkich przypadków płynu w jamie opłucnej)
• nowotwory
• zatorowość płucna.

Wysięk w jamie opłucnej występuje u około 30% chorych na bakteryjne zapalenie płuc. Jest to powikłanie takiego zapalenia, a ropniak opłucnej stanowi komplikację wysięku w tej okolicy.

Wysięk w jamie opłucnej może pojawić się również w przypadku innych zakażeń układu oddechowego, takich jak gruźlica czy infekcje wirusowe.

Objawami wysięku w jamie opłucnej mogą być duszność oraz ból w klatce piersiowej. Ból często jest dokładnie określony pod względem lokalizacji, czasem może być odczuwany również w innych miejscach, jak bark czy brzuch. Niektórzy pacjenci mogą nie wykazywać żadnych objawów.

Objawy wysiękowego zapalenia opłucnej zależą od przyczyny (np. bakteryjne zapalenie płuc) oraz od istniejących chorób towarzyszących. Najczęściej objawami są gorączka, kaszel, duszność, zwiększona częstość oddechów, a rzadziej utrata masy ciała, osłabienie, brak łaknienia i ból w klatce piersiowej. W cięższych przypadkach mogą pojawić się objawy sepsy oraz niewydolności oddechowej.

Wylew do worka osierdziowego zazwyczaj ma związek z innymi schorzeniami, dlatego osoby dotknięte tą dolegliwością obracane są zazwyczaj przez proces diagnostyczny lub terapeutyczny, na przykład w przypadku zapalenia płuc. Diagnoza opiera się na rezultatach badań obrazowych (np. rentgenowskich płuc) oraz analizie płynu osierdziowego.

W terapii stosuje się głównie antybiotyki, które zazwyczaj podawane są dożylnie. Niektóre przypadki wymagają również drenażu opłucnej, czyli usunięcia płynu z bakteriami z jamy opłucnej. W niektórych sytuacjach konieczne jest również podanie leków bezpośrednio do jamy opłucnej. W przypadkach ciężkich może być konieczne leczenie operacyjne.

W jamie opłucnej nowotwory pierwotne, takie jak międzybłoniak opłucnej, oraz przerzutowe, najczęściej rak płuca, rak piersi, chłoniaki oraz raki żołądka, trzustki, jelita grubego, nerki, pęcherza moczowego i jajnika, mogą być przyczyną wysięku nowotworowego.

Wysięk w jamie opłucnej może mieć różne przyczyny, niekoniecznie związane z zakażeniem. Mogą nimi być:

1. Wysięk spowodowany zatorowością płucną
   Jedną z przyczyn wysięku w jamie opłucnej może być zatorowość płucna, przy mniejszej ilości płynu w jamie opłucnej.
2. Wysięk występujący w chorobach autoimmunologicznych
   Wysięk w jamie opłucnej może być efektem chorób autoimmunologicznych, takich jak toczeń rumieniowaty układowy lub reumatoidalne zapalenie stawów.
3. Wysięk związany z lekami

Wysięk w jamie opłucnej może być spowodowany przez leki, najczęściej amiodaron, nitrofurantoina, fenytoina, metotreksat i beta-blokery, rzadziej karbamazepina, prokainamid, propylotiouracyl, penicylamina, cyklofosfamid i bromokryptyna.

Rokowanie zależy od źródła zapalenia błony opłucnej.