W zależności od długości trwania choroby zapalenie oskrzeli można podzielić na ostry (<3 tygodnie), podostre (3–8 tygodni) lub przewlekłe (>8 tygodni). Ostre zapalenie oskrzeli często jest spowodowane infekcją wirusową. Zapalenie podostre może być wynikiem nadreaktywności oskrzeli po przebytym zakażeniu lub zakażenia krztuścem, podczas gdy przewlekłe zapalenie wynika z działania szkodliwych czynników środowiskowych, najczęściej palenia tytoniu. Klasyfikacja głównego objawu zapalenia oskrzeli, czyli kaszlu, obejmuje kaszel ostry trwający do 3 tygodni i kaszel przewlekły z dolną granicą czasu trwania 3–12 tygodni.

Ostre zapalenie oskrzeli to ostre infekcje układu oddechowego charakteryzujące się kaszlem trwającym krócej niż trzy tygodnie, diagnozowane po wykluczeniu zapalenia płuc.

Typowo na ostre zapalenie oskrzeli chorują głównie dzieci, ale z wiekiem ryzyko zachorowania maleje. Co roku około 5% dorosłych populacji może zachorować, głównie w okresie jesienno-zimowym.

Najbardziej charakterystycznym objawem ostrego zapalenia oskrzeli jest kaszel. Mechanizm odruchu kaszlu jest jednym z podstawowych procesów ułatwiających oczyszczanie dróg oddechowych. W początkowej fazie ostrego zapalenia oskrzeli kaszel jest suchy i wynika z podrażnienia receptorów w błonie śluzowej oskrzeli i oskrzelików. U niektórych dzieci, rzadziej u dorosłych, kaszel może być tak silny, że prowadzi do wymiotów. Kaszel nocny może zakłócać sen. Stopniowo kaszel staje się mokry, z możliwością odkrztuszania wydzieliny. Czasami kaszelowi towarzyszą dźwięki osłuchowe, takie jak furczenia czy świsty.

Po przebyciu ostrego zapalenia oskrzeli, nadreaktywność oskrzeli może objawiać się przedłużającym się, suchym kaszlem. Nie jest to spowodowane utrzymującym się zakażeniem, ale powolną regeneracją oskrzeli. Rozmaite bodźce, takie jak zimne, ciepłe, wilgotne czy zanieczyszczone powietrze, mogą wywoływać napady kaszlu. Po przebyciu infekcji nadreaktywność oskrzeli stopniowo ustępuje, ale czasami może utrzymywać się przez kilka miesięcy.

Choroba, którą często spotykamy. Wielu z nas doświadczyło już więcej niż jednego epizodu ostrego zapalenia oskrzeli w swoim życiu. Jest to najczęstsze rozpoznanie u pacjentów, którzy skarżą się na silny kaszel.

Najczęstsze symptomy to:

• kaszel, często z odkrztuszaniem śluzu
• plwociny
• gorączka
• złe samopoczucie
• czasem ból mięśni
• świszczący oddech, choć rzadko.

Często na początku pojawiają się objawy związane z infekcją wirusową górnych dróg oddechowych, a później dochodzą symptomy z dolnych dróg oddechowych.

Objawy ogólne jak gorączka, uczucie rozbicia czy ból mięśni są typowe dla grypy i paragrypy, lecz rzadziej występują w przypadku zapalenia oskrzeli spowodowanego innymi wirusami.

Symptomy nie są specyficzne dla zapalenia oskrzeli, co utrudnia dokładne rozpoznanie. Objawy zazwyczaj stopniowo ustępują, trwając zwykle przez 6–7 dni. Kaszel może jednak utrzymać się nawet przez 2–3 tygodnie.

Jeżeli pojawi się świszczący oddech, duszność lub silny ból w klatce piersiowej nasilający się przy wdechu, jeżeli gorączka przekraczająca 38oC utrzymuje się dłużej niż kilka dni albo jeżeli objawy nie ustępują przez ponad 7 dni, należy skonsultować się z lekarzem.

Zazwyczaj, poza dokładnym badaniem ciała nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych testów. U niektórych pacjentów może być konieczne zrobienie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej, najczęściej w celu wykluczenia zapalenia płuc, które może mieć podobne objawy (objawy zapalenia płuc zazwyczaj charakteryzują się silniejszą gorączką i kaszlem, często towarzyszy im duszność, a lekarz może zauważyć zmiany podczas osłuchiwania klatki piersiowej).

Prawidłowe wyniki rentgenowskiego badania klatki piersiowej mogą pomóc wykluczyć zapalenie płuc. Testy mikrobiologiczne (do identyfikacji wirusów lub bakterii odpowiedzialnych za objawy) zazwyczaj nie są konieczne. W ogólności ustalenie przyczyny infekcji dróg oddechowych, objawiającej się ostrym kaszlem, jest wskazane tylko w szczególnych sytuacjach, do których zalicza się diagnostykę krztuśca (testy serologiczne, PCR), głównie w celu ograniczenia transmisji zakażenia. U pacjentów podejrzewanych o COVID-19 zalecane jest testowanie na obecność tego wirusa.

Zazwyczaj w ostrym zapaleniu oskrzeli nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych badań krwi, takich jak badanie morfologii krwi czy oznaczenie poziomu CRP.

Podczas diagnostyki różnicowej zapalenia oskrzeli powinno się brać pod uwagę:

• przeziębienie
• zapalenie płuc
• zaostrzenie astmy lub POChP
• wady układu oddechowego
• aspirację ciała obcego

Kaszel jest powszechnym objawem przeziębienia, co utrudnia różnicowanie między przeziębieniem a ostrym zapaleniem oskrzeli. U dorosłych pacjentów, u których lekarze rodzinni rozpoznali ostre zapalenie oskrzeli trwające dłużej niż 2 tygodnie, aż 37% miało astmę. Ważnymi czynnikami sugerującymi astmę i różnicującymi ją z ostrym zapaleniem oskrzeli były świsty, historie duszności i uczulenia na alergeny wziewne.

Podczas różnicowania ostrym zapaleniem oskrzeli z zapaleniem płuc istotne jest brak objawów takich jak: tachykardia (szybka akcja serca >100/min), tachypnoë (szybkie oddychanie >24/min), splątanie, ogniskowe zmiany osłuchowe. Brak tych objawów zazwyczaj wskazuje na ostre zapalenie oskrzeli, ale w przypadkach wątpliwych zalecane jest wykonanie RTG klatki piersiowej.

Kaszel występujący lub nasilający się podczas leżenia (w nocy) może sugerować zespół kaszlu z górnych dróg oddechowych lub refluks żołądkowo-przełykowy.

- Podstawowym zaleceniem w ostrej infekcji jest odpoczynek w domu, utrzymywanie umiarkowanej temperatury, częste wietrzenie i odpowiednia wilgotność powietrza. W sezonie grzewczym warto rozważyć oczyszczacze powietrza.- W gorączce ważne jest picie dużych ilości płynów i stosowanie paracetamolu. Unikać ibuprofenu i aspiryny, które mogą działać szkodliwie na żołądek.- Dbaj o zbilansowaną dietę i suplementuj witaminę D, zwłaszcza jesienią i zimą.- Uważaj na czynniki drażniące podczas kaszlu, takie jak zimne powietrze, alergeny i zanieczyszczenia.- Leki ułatwiające odkrztuszanie mogą być zalecane przez lekarza, np. ambroksol czy acetylocysteina.- Leki przeciwkaszlowe są wskazane jedynie przy suchym, uporczywym kaszlu.- Miód może pomóc zmniejszyć nocny kaszel w przebiegu infekcji.- Preparaty roślinne mogą być skuteczne w leczeniu kaszlu - zawierają substancje takie jak liść bluszczu czy tymianek.- Antybiotyki nie są skuteczne w ostrym zapaleniu oskrzeli, a stosowanie ich jest niewskazane.- Leki rozkurczające oskrzela mogą być stosowane u chorych z dusznością i nasilonym kaszlem.- Stosowanie leków przeciwdrobnoustrojowych jest rzadkie i uzasadnione tylko w przypadku potwierdzonej etiologii infekcji.

Leki przeciwko drobnoustrojom stosuje się wyjątkowo, w tych rzadkich przypadkach zapalenia oskrzeli, w których ustalono etiologię (najczęściej dzieje się tak w przypadku krztuśca lub grypy).

W celu uniknięcia zapalenia oskrzeli zaleca się prowadzenie zdrowego stylu życia, zrównoważoną dietę, regularną aktywność na świeżym powietrzu, unikanie przegrzewania się oraz unikanie dużych skupisk ludzi, szczególnie w okresie wzmożonej zachorowalności. Ważne jest także regularne szczepienie przeciwko krztuścowi i grypie.