Zapalenie wielomięśniowe jest przewlekłym schorzeniem mięśni, które może również objawiać się zmianami zapalnymi skóry. Przyczyny tych chorób nie są w pełni poznane, ale podejrzewa się, że oprócz predyspozycji genetycznych, wpływają na nie także czynniki środowiskowe, szczególnie wirusowe infekcje. Istotną rolę w rozwoju choroby odgrywają mechanizmy autoimmunologiczne, co potwierdzają wykryte przeciwciała we krwi chorych. Te przeciwciała mogą być pomocne w diagnozowaniu schorzenia.

Objawy zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego często współwystępują z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Hashimoto, Gravesa i Basedowa czy cukrzyca typu 1.

Zapalenie dotyka głównie mięśni poprzecznie prążkowanych, szczególnie w okolicach obręczy barkowej i biodrowej, ale może również obejmować inne mięśnie, w tym mięśnie oddechowe, przełyku, krtani oraz sercowy.

Według szacunków, zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe występuje u 0,5 do 8 osób na milion rocznie. Kobiety chorują na tę chorobę około dwukrotnie częściej niż mężczyźni. Może ona pojawić się w dowolnym wieku, ale najwięcej przypadków występuje między 45. a 60. rokiem życia.

Zapalenie wielomięśniowe lub skórno-mięśniowe może mieć różne formy początku, które mogą być podstępne lub ostry.

Głównym symptomem choroby jest stopniowe osłabienie mięśni, zwłaszcza w okolicach barków i bioder, a także karku i grzbietu. Osłabienie uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności, takich jak wstawanie z pozycji siedzącej, chodzenie po schodach czy podnoszenie ciężkich przedmiotów. Dodatkowo, osłabieniu mięśni może towarzyszyć ból i bolesność przy ich ucisku, a także trudności w mówieniu i przełykaniu w przypadku zajęcia mięśni gardła, przełyku i krtani. Z kolei zajęcie mięśni oddechowych może prowadzić do trudności z oddychaniem i duszności.

Wraz z objawami zapalenia mięśni mogą występować także problemy z przewodem pokarmowym, bóle stawów, zaburzenia rytmu serca oraz zmiany w płucach. W przypadku zapalenia skórno-mięśniowego, może pojawić się charakterystyczny różowy rumień wokół oczu (rumień heliotropowy) wraz z obrzękiem powiek. Rumień może również wystąpić w innych miejscach ciała, często z towarzyszącą nadwrażliwością na światło słoneczne. W każdym przypadku zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego istnieje ryzyko współistnienia choroby nowotworowej, która może pojawić się przed wystąpieniem objawów mięśniowych lub w późniejszym okresie.

Jeśli pojawią się nagłe objawy, takie jak gwałtownie narastający ból i osłabienie mięśni, często z towarzyszącą gorączką oraz objawami ze strony układu oddechowego i serca, konieczne jest natychmiastowe zgłoszenie się do lekarza i podjęcie leczenia szpitalnego. Natomiast w przypadku powolnego początku choroby, lekarz pierwszego kontaktu powinien przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne i ewentualnie skierować pacjenta do specjalistów. Wolno narastające objawy nie powinny być bagatelizowane - mogą się nasilać i wskazywać na zmiany nowotworowe.

Rozpoznanie zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego opiera się na symptomach klinicznych, wśród których kluczowe są stopniowo narastające, symetryczne osłabienie mięśni obręczy barkowej i biodrowej oraz dolegliwości bólowe w ich obszarze. Konieczne jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych (ocena aktywności enzymów mięśniowych i przeciwciał przeciwjądrowych), ewentualnie elektromiografii oraz analiza mikroskopowa wycinka mięśnia. Wynik tego ostatniego testu jest kluczowy dla diagnozy.

W przypadku zapalenia skórno-mięśniowego uwzględnia się charakterystyczne zmiany skórne podczas diagnozy.

Leczenie zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego polega głównie na podawaniu dużej ilości glikokortykosteroidów, zarówno doustnie jak i dożylnie. Po osiągnięciu poprawy, dawki stopniowo się redukują. W przypadku braku poprawy w około 2 miesiące, konieczne jest zastosowanie leków immunosupresyjnych. Istnieją również nowe metody leczenia, które są jednak jeszcze w fazie testów i nie są powszechnie stosowane.

Możliwe jest osiągnięcie stałej remisji choroby, co oznacza całkowite zaniknięcie jej objawów. W przypadku remisji konieczne jest prowadzenie leczenia podtrzymującego przez długi czas, nawet do 3 lat.

W tym okresie ważne jest regularne monitorowanie aktywności enzymów mięśniowych oraz diagnoza ewentualnie współistniejącej choroby nowotworowej.

Mimo ustąpienia objawów choroby i zakończenia leczenia farmakologicznego, pacjent powinien nadal być monitorowany. Szczególnie istotna jest tu rehabilitacja, która ma na celu przywrócenie siły mięśniowej i sprawności fizycznej.

Z powodu braku wiedzy na temat przyczyn zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego, niemożliwe jest zapobieganie tej chorobie.