Fragment jelita cienkiego to fragment przewodu pokarmowego, który ma różne rozmiary i położenia. Choć zawsze odchodzi od kątnicy, może być ukryty w różnych miejscach w jamie brzusznej. Funkcja wyrostka robaczkowego w organizmie człowieka nie jest do końca poznana. Zawiera dużą ilość tkanki chłonnej, dlatego nazywany jest czasem "migdałkiem brzusznym". Jest podejrzewany o udział w systemie odpornościowym, jednak dokładna rola pozostaje niejasna.

W niektórych sytuacjach może wystąpić stan zapalny w wyrostku robaczkowym. Niezależnie od jego przyczyny, objawia się on typowymi objawami ostrej postaci zapalenia wyrostka robaczkowego.

Nieleczony stan zapalny wyrostka robaczkowego w większości przypadków prowadzi do rozległego zapalenia otrzewnej, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.

Zapalenie wyrostka robaczkowego może być spowodowane różnymi czynnikami. Ponieważ jest to struktura przypominająca cienką rurkę, łatwo może ulec zatkaniu. Najczęstszą przyczyną zatkania wyrostka są kamienie kałowe lub obrzęk tkanki chłonnej w jego świetle. To prowadzi do zapalenia wyrostka i powoduje poważne konsekwencje. Objawy zapalenia mogą wynikać także z niedokrwienia i martwicy ściany wyrostka, spowodowanej na przykład kamieniem kałowym lub zmianami guzowatymi w jego wnętrzu. Pomijając rzadkie przypadki związane z pasożytami, objawy zapalenia wyrostka są podobne niezależnie od przyczyny.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego występuje dość często, ocenia się że u 10 na 100 000 osób rocznie. Może ono dotknąć każdego, niezależnie od wieku. Chociaż najczęściej występuje u dzieci w wieku 6-10 lat, zdarza się również u osób starszych. Średni wiek chorych, którzy zostają poddani operacji z powodu zapalenia wyrostka robaczkowego, wynosi 22 lata. Objawy tego schorzenia mogą pojawić się w różnych sytuacjach, takich jak praca, podróże samolotem, wakacje, pobyt w szpitalu lub sanatorium. Niekiedy zapalenie wyrostka robaczkowego rozwija się u pacjentów, którzy wcześniej mieli usunięty wyrostek, ale został w jamie brzusznej za długi fragment tkanki. Zazwyczaj ma on mniej niż 1 cm, ale jeśli pozostanie dłuższy fragment, to istnieje ryzyko nawrotu zapalenia, nazywanego wówczas zapaleniem kikuta wyrostka robaczkowego.

Objawy ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego mogą być bardzo zróżnicowane. Spowodowane jest to głównie różnicami w lokalizacji wyrostka w jamie brzusznej oraz reakcją organizmu na stan zapalny. Zazwyczaj pierwszym objawem jest rozlany, nieprecyzyjny ból brzucha. Po pewnym czasie ból skupia się w okolicy prawego dołu biodrowego. Do bólu towarzyszą utrata apetytu, nudności, wymioty i gorączka. Jeżeli nie zostanie podjęta interwencja lekarska, stan chorego może się pogorszyć, a zapalenie rozprzestrzenić na całą jamę brzuszną. Na tym etapie chory może przestać oddawać mocz. Jeżeli dojdzie do perforacji wyrostka, ból staje się nagły i bardzo silny, przechodząc w ból trudny do zniesienia i odpowiadający rozlanemu zapaleniu otrzewnej.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego może objawiać się na różne sposoby. W przypadku bólu w jamie brzusznej chirurdzy zawsze biorą pod uwagę możliwość tego zapalenia, nawet jeśli objawy sugerują inną chorobę, ponieważ ma ono zdolność imitowania innych schorzeń brzucha.

Jeśli pojawia się nagłe, silne i uporczywe bóle brzucha, zawsze warto skonsultować się z lekarzem. Diagnoza ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego może być trudna nawet dla doświadczonego chirurga, dlatego pacjent nie powinien samodzielnie stwierdzać czy tak właśnie jest. Dlatego każde podejrzenie niepokojących objawów, zwłaszcza silnego i nieustępującego bólu brzucha, jest sygnałem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej.

Mimo postępu w badaniach obrazowych i laboratoryjnych, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego nadal jest trudne do zdiagnozowania. Rozpoznanie jest łatwiejsze jedynie w typowych przypadkach. Niezależnie od objawów, które występują u pacjenta, lekarze postępują według określonego schematu diagnostycznego. Na początku zbierają szczegółowy wywiad dotyczący przebiegu choroby, symptomów, innych schorzeń oraz historii operacji. Następnie przeprowadzają dokładne badanie jamy brzusznej, które może być bolesne dla pacjenta, ponieważ lekarz musi dokładnie zbadać miejsce bólu oraz inne objawy. Część diagnozowania polega na wielokrotnym uciskaniu brzucha, także w miejscu najbardziej bolesnym. U niektórych pacjentów na podstawie wywiadu i badania palpacyjnego chirurg może ustalić diagnozę i zdecydować o konieczności operacji.

Przed operacją konieczne jest przeprowadzenie podstawowego badania krwi, które może potwierdzić rozpoznanie poprzez np. zwiększoną liczbę leukocytów i stężenie białka ostrej fazy (CRP). Jeśli diagnoza nadal nie jest pewna, konieczne są dodatkowe badania obrazowe. Zazwyczaj wykonuje się USG jamy brzusznej, RTG brzucha oraz u kobiet badanie ginekologiczne. Tomografię komputerową stosuje się w przypadkach trudnych do zdiagnozowania. Pomimo wszystkich dostępnych technik diagnostycznych, niekiedy nadal nie udaje się postawić jednoznacznej diagnozy.

W przypadku podejrzenia ostrej choroby chirurgicznej, mimo braku pełnego rozpoznania, chirurg zazwyczaj decyduje o operacji. Ma to na celu zarówno potwierdzenie diagnozy, jak i odpowiednie leczenie.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest leczone za pomocą interwencji chirurgicznej. Proces ten polega na usunięciu zmienionego wyrostka robaczkowego i ewentualnie eliminacji konsekwencji procesu zapalnego w jamie brzusznej. Istnieją jednak sytuacje, w których tradycyjne podejście do leczenia zapalenia wyrostka robaczkowego może być modyfikowane. U niektórych pacjentów, u których rozwija się zapalenie wyrostka, mogą występować reakcje obronne organizmu, które ograniczają obszar zapalenia. W rezultacie obszar zapalny może być ograniczony, a nie rozprzestrzeniać się szerzej. W niektórych przypadkach może nawet dojść do powstania ropnia okołowyrostkowego. Leczenie operacyjne nie jest konieczne u pacjentów z naciekiem okołowyrostkowym lub ropniem okołowyrostkowym, a można zdecydować się na terapię antybiotykową, drenaż okołowyrostkowy lub obserwację. Badania porównawcze nie dostarczyły jednoznacznych dowodów na skuteczność obu strategii leczenia, dlatego oba podejścia są uważane za dopuszczalne.

Standardowe leczenie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego nadal polega na interwencji chirurgicznej wykonanej tradycyjną metodą otwarcia jamy brzusznej (laparotomia) lub za pomocą laparoskopu. Obie techniki są równie skuteczne, ponieważ brak jest dowodów na przewagę jednej nad drugą. Bez względu na wybraną technikę, celem zabiegu jest potwierdzenie diagnozy ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego oraz usunięcie go w całości. W niektórych przypadkach może być konieczne również usunięcie zakażonego płynu z jamy brzusznej. Decyzja o pozostawieniu drenu należy do chirurga, który podejmie ją na podstawie sytuacji klinicznej.

W niektórych przypadkach wycięcie wyrostka robaczkowego może być bardziej skomplikowane. Naciek zapalny może być rozległy, obejmować inne narządy i uniemożliwiać jednoznaczne zlokalizowanie wyrostka. U pacjentów z chorobą Leśniowskiego i Crohna mogą występować dodatkowe trudności, które wymagają bardziej zaawansowanych zabiegów, takich jak wycięcie fragmentu jelita lub założenie stomii.

Po zakończeniu skutecznego leczenia zapalenia wyrostka robaczkowego nie trzeba przestrzegać żadnych specjalnych zaleceń na temat zdrowia. Ważne jest jedynie, aby pamiętać o tym fakcie i informować lekarza w przypadku wystąpienia bólu brzucha.

Zapalenie wyrostka robaczkowego może pojawić się u każdego i w dowolnym momencie. Nie ma metody, która mogłaby uchronić przed tą chorobą lub zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia. Warto pamiętać, że w przypadku dużego bólu brzucha należy natychmiast zasięgnąć porady lekarza.