Zapalenie błony śluzowej żołądka jest wynikiem uszkodzenia wewnętrznej warstwy ściany żołądka, spowodowanego zakażeniem, autoimmunologicznym procesem, lekami lub nadwrażliwością. Podobny stan, gastropatia, powstaje z powodu substancji działających na komórki błony śluzowej, takich jak żółć czy leki.

Istnieją cztery główne formy uszkodzenia błony śluzowej żołądka:

• zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane przez Helicobacter pylori
• ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa)
• autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka
• gastropatia żółciowa (spowodowana działaniem żółci, często u osób po operacjach z usunięciem fragmentu żołądka)

Krwotoczna gastropatia nadżerkowa to uszkodzenie błony śluzowej żołądka, gdzie pojawiają się krwawiące nadżerki. Przyczyny tego stanu mogą być różne, takie jak zażywanie leków niesteroidowych, spożycie alkoholu w dużych ilościach, żółć, toksyczne substancje endogenne, owrzodzenia stresowe spowodowane niedotlenieniem błony śluzowej, doustne preparaty żelaza oraz chemioterapia przeciwnowotworowa.

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest powszechne. Przyczyną ponad 90% przypadków tego schorzenia jest bakteria Helicobacter pylori, którą zakażonych jest około 80% dorosłych Polaków. Dodatkowo, wiele osób stosuje regularnie różne leki, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne, które mogą prowadzić do zapalenia błony śluzowej żołądka.

U dzieci zakażenie Helicobacter pylori jest mniej powszechne (dotyczy około 30% populacji dzieci), a częstość występowania zależy od warunków środowiskowych oraz wieku dziecka - im niższy poziom higieny w otoczeniu i starsze dziecko, tym zakażenie jest częstsze.

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka spowodowane przez bakterię Helicobacter pylori zazwyczaj występuje w dzieciństwie i jest najczęściej bezobjawowe. U niektórych osób może jednak pojawić się ból brzucha, nudności i wymioty.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka również może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się jako dyspepsja, czyli ból w górnej części brzucha, uczucie pełności, nudności i wymioty. Podobnie jest w przypadku gastropatii żółciowej, która także może być bezobjawowa lub spowodować objawy dyspepsji.

W przypadku ostrej gastropatii krwotocznej (nadżerkowej) pacjenci odczuwają ból lub dyskomfort w środkowym nadbrzuszu, nudności oraz mogą mieć wymioty z krwią.

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka czasem może prowadzić do niedokrwistości, nawet w ciężkiej postaci.

Często nie ma jednoznacznego związku pomiędzy objawami a zmianami obserwowanymi w badaniach endoskopowych czy histopatologicznych. Istnieje grupa pacjentów, którzy cierpią na dolegliwości żołądkowe, pomimo prawidłowego obrazu błony śluzowej żołądka. Z kolei są również tacy, u których stwierdza się zmiany w badaniach, ale nie mają żadnych dolegliwości.

Jeśli objawy dyspeptyczne utrzymują się przez długi czas lub wracają, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Wyraźne krwawienie z przewodu pokarmowego (takie jak wymioty lub tzw. smoliste stolce) wymaga natychmiastowej wizyty na SOR.

Objawy niedokrwistości (takie jak szybkie zmęczenie, gorsza tolerancja wysiłku, blada skóra lub szum w uszach) również wymagają zgłoszenia się do lekarza rodzinnego.

Na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta lekarz może podejrzewać, że symptomy zgłaszane przez pacjenta mogą sugerować obecność uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Następnie skieruje pacjenta na badania diagnostyczne w celu potwierdzenia tej diagnozy i znalezienia czynnika uszkadzającego. Część potencjalnych przyczyn może być zidentyfikowana już podczas rozmowy z pacjentem (np. stosowane leki, alkohol). Jednym z badań, które może potwierdzić zapalenie błony śluzowej żołądka lub gastropatię, jest gastroskopia. Podczas tej procedury można także pobrać fragmenty błony śluzowej do badania histopatologicznego oraz przeprowadzić test na obecność bakterii Helicobacter pylori.

W przypadku wystąpienia zapalenia błony śluzowej żołądka spowodowanego zakażeniem bakterią , konieczne jest leczenie polegające na zażyciu leków eliminujących tę bakterię z organizmu. Proces ten nosi nazwę eradykacji i obejmuje przyjmowanie określonych leków zgodnie z zaleceniem lekarza.

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) zwykle ustępuje samoistnie po usunięciu czynnika wywołującego (np. odstawieniu leków). Aby przyspieszyć proces gojenia błony śluzowej, lekarz może zalecić stosowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego. Nieleczona ostre zapalenie błony śluzowej żołądka może prowadzić do powstania poważnych wrzodów i ich powikłań, takich jak krwawienia czy przedziurawienia.

W przypadku autoimmunologicznego zapalenia błony śluzowej żołądka konieczne jest dożywotnie suplementowanie witaminy B₁₂.

Gastropatię żółciową u osób po operacjach z częściowym usunięciem żołądka można leczyć zarówno operacyjnie, jak i za pomocą leków prokinetycznych (np. metoklopramid) lub preparatów zawierających kwas alginowy.

Jeżeli zidentyfikowano i usunięto przyczynę zapalenia żołądka, a zapalenie nie jest zaawansowane, pełne wyleczenie jest prawie pewne. Jednak jeśli zmiany są zaawansowane, to nawet po usunięciu przyczyny, ustąpienie objawów może być trudne.