Zespół zeschniętej gałki ocznej to grupa schorzeń, które powodują niedostateczne nawilżanie powierzchni oka przez warstwę łzową. Może to być spowodowane złą jakością łez lub nadmiernym parowaniem. Konsekwencją tych zaburzeń jest wysuszenie rogówki i spojówki.

Zespół zeschniętej gałki ocznej często występuje u kobiet w okresie menopauzy, często towarzyszy chorobom autoimmunologicznym, dermatologicznym oraz neurologicznym. Może pojawić się po laserowych zabiegach refrakcyjnych rogówki, stosowaniu różnych leków oraz u palaczy tytoniu.

Najbardziej jaskrawymi objawami zespołu suchości oka to pieczenie oczu i uczucie suchości. Brak wrażenia suchego oka nie oznacza, że nie ma tej choroby, gdyż produkcja łez może być normalna lub nawet zwiększona, ale nie są one w stanie nawilżyć powierzchni oka, np. z powodu nieprawidłowego składu. Do objawów zespołu suchości oka zalicza się również: wydzielinę surowiczą w worku spojówkowym, umiarkowane zaczerwienienie oka i uczucie piasku pod powiekami.

U pacjentów często obserwuje się punktowe ubytki nabłonka w dolnej części rogówki lub w obrębie szpary powiekowej. Zmiany występują obustronnie i mają bardzo przewlekły charakter. Objawy choroby nasilają się zwłaszcza zimą, w suchych i gorących warunkach klimatycznych oraz w pomieszczeniach klimatyzowanych lub mocno wentylowanych, a także podczas pracy przy komputerze. Objawy u kobiet zazwyczaj nasilają się w okresie zespołu napięcia przedmiesiączkowego i przed menopauzą. Osoby z zespołem suchości oka z reguły źle znoszą noszenie soczewek kontaktowych. Czasami suchość w oczach może być towarzyszyć suchości w ustach.

Jeśli podejrzewasz, że cierpisz na zespół suchego oka, powinieneś udać się do okulisty celem przeprowadzenia niezbędnych badań diagnostycznych i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia. W międzyczasie możesz zakupić preparaty sztucznych łez w aptece i zacząć je stosować (preferowane są te bez środków konserwujących). Nie wymagają one recepty i praktycznie nie powodują żadnych działań niepożądanych.

Lekarz diagnozuje zespół suchego oka na podstawie objawów choroby i odpowiednich badań diagnostycznych.

Badania te obejmują: czas przerwania filmu łzowego, test Schirmera, punktowe ubytki nabłonka rogówki, ocenę wysokości menisku filmu łzowego oraz badanie fałdów spojówki równoległych do krawędzi powieki. Fałdy te są charakterystyczne dla chorych z zespołem suchego oka.

Istnieje kilka prostych sposobów, które mogą pomóc osobom cierpiącym na zespół suchego oka.

1. Unikanie sytuacji, które mogą zwiększać parowanie filmu łzowego (np. palenie tytoniu, dym, silny wiatr, zimne powietrze, suche powietrze, klimatyzacja, otwarte okna).
2. Ustawienie monitora komputera 10–20 stopni poniżej poziomu oczu, aby zmniejszyć wielkość szpary powiekowej i zmniejszyć parowanie filmu łzowego.
3. Noszenie okularów z szerokimi oprawkami, które otaczają twarz i ograniczają działanie wiatru na oczy.

Leczenie zespołu suchego oka jest objawowe, co oznacza, że nie leczy się bezpośrednich przyczyn schorzenia, a jedynie stosuje różne preparaty zastępujące brakujące łzy (czyli tzw. sztuczne łzy lub substytuty łez). Warto pamiętać, że te preparaty nie przywracają naturalnej produkcji łez. Istnieje wiele preparatów tego typu dostępnych na rynku, dlatego ważne jest indywidualne dobieranie najbardziej skutecznego leku dla danego pacjenta. Preparaty te mają pewne ograniczenia, dlatego należy przestrzegać następujących zasad ich stosowania:

1. Większość sztucznych łez chroni powierzchnię oka tylko przez krótki czas po aplikacji, co wymaga częstego stosowania. Niektóre nowe preparaty mogą działać dłużej.
2. Należy zastosować preparaty przed przewidywanymi sytuacjami, które mogą nasilać objawy (np. wyjście na zewnątrz, oglądanie telewizji, przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach, itp.).
3. Zaleca się stosowanie preparatów bez substancji konserwujących ze względu na drażniące działanie na oczy.
4. Osoby, u których objawy nasilają się wieczorem, mogą zastosować żel do oczu, który zapewnia dłuższą ochronę dla powierzchni oka. Należy jednak pamiętać, że żel może tymczasowo zaburzyć ostrość widzenia, ponieważ tworzy on warstwę na rogówce. Dlatego może być ograniczonej skuteczności w ciągu dnia.

W niektórych przypadkach stosuje się także leki przeciwzapalne: kortykosteroidy w postaci kropli lub cyklosporynę A. Leczenie tymi lekami musi być monitorowane przez okulistę ze względu na możliwe działania niepożądane.

W zaawansowanych przypadkach zespołu suchego oka, może być przeprowadzone zamknięcie punktów łzowych: tymczasowo (poprzez zatyczki) lub trwale (za pomocą koagulacji termicznej lub laserowej). Celem tego zabiegu jest zahamowanie odpływu łez i zwiększenie ich ilości na powierzchni oka.

Zespołu suchego oka nie można wyleczyć obecnie, a symptomy choroby z reguły utrzymują się do końca życia pacjenta (za wyjątkiem zespołu suchego oka wtórnego spowodowanego lekami, gdzie objawy mogą ustąpić po zaprzestaniu stosowania).

Nie istnieją skuteczne sposoby zapobiegania zespołowi suchego oka.