Guzki krwawnicze są naturalną strukturą odbytu, składającą się z trzech naczyń żylnych wypełnionych krwią. Dzielą się na guzki wewnętrzne, pochodzące z górnego splotu żył odbytniczych, i guzki zewnętrzne, z dolnego splotu. Ich główną funkcją jest uszczelnianie odbytu, ułatwiając kontrolę procesu defekacji.

Przepływ krwi do guzków krwawniczych może spowodować powiększenie się i objawy, co prowadzi do diagnozy hemoroidów. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki blisko odbytu, natomiast hemoroidy wewnętrzne można wyczuć palcem podczas badania odbytu. Te ostatnie mogą być niewidoczne w początkowej fazie choroby. Hemoroidy są powszechne i dotykają około 11% populacji, częściej w wieku od 45 do 65 lat.

Inne choroby okolicy odbytu, podobne do hemoroidów, to szczelina odbytu, przetoki, ropnie odbytowo-odbytnicze i zapalenie zwieraczy odbytu.

Przyczyna powiększenia guzków krwawniczych jest jeszcze nie do końca zrozumiała. Wydaje się, że jest to wynik różnych czynników, takich jak dieta, styl życia, wykonywany zawód, a także wysiłek fizyczny, ciąża i poród. Uważa się, że powiększenie guzków krwawniczych (hemoroidy) jest związane z przemijającym lub stałym wzrostem ciśnienia lub zastojem krwi w żyłach odbytniczych. Może to nastąpić zarówno w codziennych, banalnych sytuacjach, jak i w przypadku poważniejszych problemów zdrowotnych. Pierwsza, bardziej powszechna kategoria obejmuje:

• nawykowe zaparcia,
• biegunkę,
• ciążę,
• siedzący tryb życia,
• biegi długodystansowe.

Hemoroidy mogą również wystąpić u osób z cięższymi, rzadszymi chorobami, takimi jak:

• marskość wątroby,
• guzy miednicy małej,
• wrodzony brak zastawek żylnych w żyłach trzewnych.

Dominującym symptomem jest krwawienie z odbytu. Objawia się ono krwawieniem świeżą krwią podczas wypróżniania, zwłaszcza przy wytężonej defekacji związanej z zaparciem. Obecność skrzepów, ciemnej krwi lub czarnego stolca wskazuje na inne, zazwyczaj poważniejsze schorzenia. Intensywne krwawienie objawia się krew na muszli wc, natomiast przy mniejszym nasileniu widoczne są pasemka krwi na stolcu lub tylko ślady krwi na papierze toaletowym. Hemoroidy są najczęstszą przyczyną krwawienia czerwoną krwią z odbytu. Zwykle nie prowadzą one do niedokrwistości, ale przy obfitych i częstych krwawieniach może dojść do niedokrwistości.

Inne objawy hemoroidów to: świąd i pieczenie w okolicy odbytu, ból, podrażnienie, dyskomfort w okolicy odbytu, uczucie niepełnego wypróżnienia, wyciek śluzu, wypadanie hemoroidów wewnętrznych podczas parcia na stolec, które mogą cofać się do kanału odbytu. Niekiedy konieczne jest ręczne wprowadzenie ich z powrotem, a w zaawansowanych przypadkach mogą być bolesne i stale widoczne na zewnątrz odbytu.

W przypadku zakrzepu w guzku hemoroidalnym zewnętrznym lub pęknięcia żyły, pojawia się bolesna, sinawa grudka blisko odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból zmniejsza się, a guzek zamyka się w fałdzie skóry.

Rozpoznanie hemoroidów ustala się na podstawie badania proktologicznego – lekarz ogląda okolicę odbytu, a następnie bada pacjenta palcem przez odbyt. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki w pobliżu odbytu. Hemoroidy wewnętrzne wyczuwa się palcem podczas bezpośredniego badania przez odbyt. Następnie wykonuje badanie wziernikiem – anoskopem, żeby obejrzeć hemoroidy wewnętrzne. Jest to wykonany z przeziernego plastyku stożkowaty wziernik zakładany na rękojeść umożliwiającą wprowadzenie do odbytnicy oświetlającego jej wnętrze instrumentu nasmarowanego środkiem znieczulającym i poślizgowym. Ocena całej kilkunastocentymetrowej odbytnicy, czyli rektoskopia (zwana też proktoskopią) jest możliwa po zastosowaniu nieco dłuższego tubusa.

Bardzo ważne jest wykluczenie innych przyczyn krwawienia, w tym raka jelita grubego. W tym celu u większości pacjentów przed podjęciem leczenia powinno się wykonać kolonoskopię. Należy pamiętać, że hemoroidy nie wykluczają raka jelita grubego.

Wyróżnia się 4 stopnie choroby hemoroidalnej:
I – powiększenie guzków bez ich wypadania na zewnątrz
II – guzki wypadają na zewnątrz w czasie wypróżniania się, lecz cofają się samoistnie
III – guzki wypadają w czasie wypróżnienia i muszą być odprowadzone ręcznie
IV – guzki utrzymują się na zewnątrz, nie zmniejszają się i ulegają zakrzepicy.

Najdokładniej wnętrze jelita można obejrzeć podczas kolonoskopii. Kolonoskopia to badanie giętkim endoskopem wprowadzanym do kątnicy, czyli do najgłębiej położonego, początkowego odcinka jelita grubego. Światłowód endoskopu wiedzie światło do wnętrza jelita, a obraz, przewodzony elektronicznie z kamery umieszczonej na końcu aparatu, widoczny jest na monitorze. Sigmoidoskopia różni się od kolonoskopii mniejszym zasięgiem badania(zwykle do esicy włącznie), mniej kłopotliwym przygotowaniem jelita do badania i zwykle mniejszym dyskomfortem.

Lekarz zajmujący się chorobami odbytu to proktolog.

Leczenie hemoroidów zależy od stopnia zaawansowania objawów i wieku pacjenta. Istnieją metody leczenia zarówno zachowawcze, jak i zabiegowe, których celem jest poprawa jakości życia. Decyzja o wyborze metody zabiegowej powinna być podejmowana indywidualnie, po dokładnej analizie korzyści i ewentualnych negatywnych skutków interwencji.

Leczenie zachowawcze jest zalecane na każdym etapie choroby i obejmuje m.in. dietę przeciwzaparciową, stosowanie leków zwiększających napięcie ścian naczyń żylnych oraz maści i czopki przeciwzapalne.

W przypadku braku poprawy po leczeniu zachowawczym, rozważa się metody mało inwazyjne, takie jak gumkowanie hemoroidów, skleroterapia, czy koagulacja energią cieplną. Te metody mogą być skuteczne, ale istnieje ryzyko nawrotu choroby.

Jeśli choroba hemoroidalna jest zaawansowana, konieczne może być leczenie operacyjne, czyli wycięcie guzków krwawniczych. Ten zabieg jest bolesny i niesie za sobą większe ryzyko powikłań, dlatego stosuje się go tylko w ostateczności.

Historia leczenia hemoroidów obejmuje wiele różnych metod i leków, znanych już od wieków. Obecnie dostępne są nowoczesne metody terapii, które można dostosować do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Najefektywniejszym sposobem zapobiegania hemoroidom jest regularne oddawanie miękkiego, plastycznego stolca, bez powstrzymywania się, gdy zachodzi potrzeba defekacji. Istotne jest wykształcenie nawyku regularnego wypróżniania. W celu zachowania higieny okolic odbytu zaleca się umycie jej ciepłą wodą, bez użycia mydła lub ewentualnie z użyciem delikatnych środków do higieny intymnej. Kluczowe jest odpowiednie dostarczenie błonnika w diecie (patrz: Błonnik) oraz unikanie potraw sprzyjających zaparciom, takich jak czekolada czy mocna herbata. Zaleca się umiarkowaną aktywność fizyczną oraz unikanie czynników zwiększających ciśnienie w jamie brzusznej, takich jak dźwiganie. Osobom prowadzącym siedzący tryb życia zaleca się regularne przerwy w siedzeniu na kilkuminutowe ćwiczenia lub spacery.

Choć hemoroidy są głównym powodem krwawienia z odbytu, nie można wykluczyć możliwości istnienia innej, poważniejszej przyczyny tego objawu. Dlatego szczególnie u osób powyżej 45. roku życia oraz u osób cierpiących na niedobór żelaza konieczne jest wykonanie kolonoskopii.

Tak. Jest kilka sposobów. Po pierwsze, jeśli dieta nie sprzyja regularnym wypróżnieniom i powoduje zaparcia, zmiana sposobu odżywiania, która sprzyja właściwym wypróżnieniom, może zmniejszyć ryzyko krwawienia z hemoroidów. Po drugie, istnieją potrawy, które mogą przyczyniać się do krwawienia poprzez zwiększone przekrwienie narządów miednicy. Wśród nich wymienia się ostre przyprawy i alkohol. Często pacjenci zauważają, że po spożyciu ostro doprawionego jedzenia i alkoholu występuje krwawienie z odbytu, czasem bardziej obfite niż zazwyczaj.

Hemoroidy często pojawiające się w trakcie ciąży zazwyczaj ustępują po porodzie lub przestają krwawić. Istotne jest regularne funkcjonowanie jelit, unikanie podnoszenia ciężarów oraz utrzymanie prawidłowej wagi, która czasem może nadmiernie wzrastać w czasie ciąży.

Tak. Osoby stosujące leki przeciwpłytkowe i przeciwkrzepliwe, często zalecane przez kardiologów, mogą doświadczyć pierwszego krwawienia z odbytu. Niektórzy pacjenci mogą nie zdawać sobie sprawy z przyjmowania popularnego leku jakim jest kwas acetylosalicylowy (aspiryna), ponieważ jest on dostępny bez recepty i często stosowany w innych przypadkach, takich jak przeziębienie czy bóle kostno-stawowe. Leki przeciwkrzepliwe, takie jak acenokumarol czy warfaryna, są natomiast dostępne wyłącznie na receptę i pacjenci świadomie je przyjmują. Warto pamiętać, że krwawienie z odbytu może być spowodowane nie tylko hemoroidami, ale także obecnością polipów czy guza jelita grubego, dlatego w przypadku wątpliwości zalecana jest kolonoskopia.